Frábær bók Þórs Whiteheads

Ef einhver er í vandræðum með jólagjöf, þá minnist ég auðvitað ætíð fyrst á 992 blaðsíðna bók mína, Kjarna málsins. Fleyg orð á íslensku, sem er afrakstur fimmtán ára rannsókna minna á því, sem skemmtilegast, viturlegast og snjallast hefur verið sagt á íslensku. Ég er ánægður með, hversu vel þetta verk mitt hefur spurst út. Ég játa, að ég er stoltur af því eins og foreldri getur verið af afkvæmi.

En ég er í engum vafa um, hvaða rit annað ég myndi nefna, væri ég spurður um bestu bókina og heppilegustu jólagjöfina fyrir þessi jól. Það er stórvirki dr. Þórs Whiteheads prófessors, Sovét-Ísland. Óskalandið, um íslensku kommúnistahreyfinguna 1920–1946. Hún er skrifuð af ótrúlegum lærdómi. Á bak við hverja einustu setningu þeirrar bókar liggur þrotlaust erfiði fræðimanns, sem þaulkannað hefur heimildir og lengi velt þeim fyrir sér.

Ekki er síður um hitt vert, að Þór skrifar lipran texta. Hann er svo áreynslulaus, að mikil áreynsla hlýtur að hafa verið að setja hann saman. Bókina má lesa eins og reyfara; hún er það, sem enskumælandi menn kalla „page turner“; menn eiga erfitt með að leggja hana frá sér. Hún myndar líka eina samfellda og haglega gerða heild. Ég tel fullvíst, að með þessari bók hafi Þór mikil áhrif á það, hvernig Íslendingar muni skoða stjórnmálasögu sína á tuttugustu öld.

Friðrik H. Jónsson. Minningarorð

Dr. Friðrik H. Jónsson, prófessor í sálfræði og fyrrverandi forstöðumaður Félagsvísindastofnunar Háskóla Íslands, var jarðsunginn í gær, 20. desember 2010, frá Dómkirkjunni í Reykjavík. Frá því að ég var skipaður lektor í stjórnmálafræði í félagsvísindadeild Háskóla Íslands sumarið 1988 og allt fram til síðasta dags, sýndi Friðrik mér ætíð hina sömu gagnrýnu vinsemd og öllum öðrum starfsfélögum sínum. Hann lagði jafnan gott til mála, en var samt hvorki vilja- né skoðanalaus, heldur einmitt mjög fastur fyrir og röggsamur. Hann hafði til dæmis ákveðnar stjórnmálaskoðanir, en fór vel með þær og tók undantekningarlaust rökum. Oft vorum við sammála, enda flokksbræður, en hann var samt aldrei á neinni réttlínu.

Ég tók snemma eftir því, hversu vel að sér Friðrik var í sérgrein sinni, félagssálfræði. Naut ég oft góðs af ábendingum hans um mál, sem þeirri grein tengdust. Við áttum líka mjög ánægjulegt samstarf, þegar hann var forstöðumaður Félagsvísindastofnunar og ég tók að mér umsjón með viðamiklu rannsóknarverkefni fyrir stofnunina, sem fjármálaráðuneytið hafði beðið um: Mat á áhrifum skattabreytinga, ekki síst á velferð, árin 1991–2007. Var Friðrik með mér í ráðum um það verkefni, sem unnið var árin 2007–2009, og las gaumgæfilega yfir bækur þær, sem voru meðal annars afrakstur verkefnisins. Kom þá í góðar þarfir, hversu margt hann kunni fyrir sér í rannsóknaraðferðum og úrvinnslu tölulegra gagna. Friðrik var forkur til vinnu og átti áreiðanlega drjúgan þátt í því, hversu öflug sálfræðin varð í Háskóla Íslands.

Friðrik var í hærra meðallagi og þéttur á velli, með stórgert andlit og góðlegan svip, jafnvel örlítið bangsalegur. Hann var glaðsinna og gamansamur og oftast glettnisglampi í augum. Kímni hans var græskulaus, en hann var alls ekki blindur á galla náunga sinna fremur en kosti; og gat hann goldið lausung við lygi. Hann var einn þeirra manna, sem gerðu félagsvísindadeild þess tíma að notalegum vinnustað. Minnist ég margra stunda með Friðrik, heima hjá honum í grillveislum, heima hjá mér í óteljandi útgáfuhófum, inni á skrifstofu hjá honum eða Ólafi Þ. Harðarsyni á föstudögum síðdegis með viskídreitil í glasi, þar sem óspart var skrafað og skeggrætt, og miklu oftar og miklu víðar.

Sá tími er liðinn og kemur aldrei aftur, en eftir lifir minningin um góðan dreng, sem kvaddur var skyndilega burt, öllum að óvörum. Minningin er eini sælureiturinn, sem enginn getur hrakið okkur út úr, og þar býr Friðrik H. Jónsson. 

Íslenskar skammavísur

Í Grágás, lögbók hins forna Þjóðveldis, segir: „Ef maður yrkir hálfa vísu um mann, þá er löstur er í eða háðung, og varðar það skóggang.“ Er ástæðan til svo harðrar refsingar sú, sem Haraldur harðráði benti á: „Er verri einn kviðlingur, ef munaður verður eftir, en lítil fémúta, um dýran mann kveðinn.“ Menn muna skammavísur.

Margar slíkar vísur hafa einmitt lifað á vörum þjóðarinnar. Ekki er þó alltaf vitað, um hverja þær eru ortar. Hjálmar Jónsson í Bólu orti:

Dó þar einn úr drengja flokk,
dagsverk hafði unnið,
lengi á sálar svikinn rokk
syndatogann spunnið.

Þetta mun ort um Sigurð hreppstjóra Jónsson í Krossanesi í Vallhólma. Stendur það handskrifað í einu eintaki Þjóðarbókhlöðunnar af kvæðabók Hjálmars, sem Hannes Hafstein gaf út 1888, og er það eintak úr bókum Finns Jónssonar prófessors.

Önnur skammavísa Hjálmars er alkunn:

Þarna liggur letragrér,
lýðir engir sýta.
Komi nú allir hrafnar hér
hans á leiði að skíta.

 

En þessi vísa var ort í gamni við séra Jón Benediktsson í Goðdölum, sem kippti sér ekki upp við hana.

Mér leikur hins vegar forvitni á að vita, um hvern Sigurður J. Gíslason frá Skarðsá orti þessa vísu:

Öll hans loforð eru svik,
allt hans tal er þvaður.
honum þykir hægra um vik
að heita en vera maður.

Ef einhverjir lesendur vita þetta, þá mættu þeir gjarnan senda mér línu (tölvuskeyti).

 

(Þessi fróðleiksmoli er sóttur í ýmsa staði í nýútkominni bók minni, Kjarni málsins. Fleyg orð á íslensku, og birtist í Morgunblaðinu laugardaginn 18. desember 2010.)

Bók mín í sjónvarpi

Bók mín, Kjarni málsins. Fleyg orð á íslensku, kom út í nóvemberbyrjun og er til sölu í öllum bókabúðum. Hún er 992 bls. að stærð, og eru 215 bls. af henni rækileg atriðisorðaskrá, og játa ég, að mikið verk og erfitt var að vinna skrána, en nauðsynlegt og gagnlegt.

Tilgangur minn með þessu verki var ekki aðeins að semja handbók fyrir ræðumenn og rithöfunda eða fróðleiksnámu fyrir grúskara, heldur einnig að leggja mitt af mörkum til þess, að margt úr íslenskri menningu, sérstaklega hinni blómlegu mælsku- og umræðuhefð okkar Íslendinga, varðveittist.

Sigurður G. Tómasson íslenskufræðingur kynnti bókina í þætti sínum, „Segðu okkur frá bókinni,“ sem sendur var út á sjónvarpsstöðinni ÍNN sunnudagskvöldið 5. desember. Var ég síðastur í röðinni þeirra höfunda, sem hann talaði við í þeim þætti. Horfa má á þáttinn hér.

Þá birtist heilsíðuauglýsing um bókina í Morgunblaðinu þriðjudaginn 14. desember, þar sem þau Jón G. Friðjónsson, prófessor í málfræði og höfundar stórvirkisins Mergs málsins, Illugi Jökulsson, rithöfundur og höfundar mikillar bókar um Ísland á tuttugustu öld, dr. Sverrir Jakobsson sagnfræðingur, einn fróðasti maðurinn af ungu kynslóðinni, og Hanna Birna Kristjánsdóttir, fyrrverandi borgarstjóri, fóru nokkrum lofsamlegum orðum um bókina. Birtist auglýsingin aftur fimmtudaginn 16. desember.

Einnig var rætt um bók mína í bókmenntaþætti Egils Helgasonar, Kiljunni, miðvikudagskvöldið 15. desember. Þar sögðu þau Illugi Jökulsson og Þorgerður E. Sigurðardóttir kost og löst á ritinu frá sínu sjónarmiði séð, og sýndist mér ekki betur en ég gæti vel við unað. Horfa má á þáttinn hér.

Í Súdan og Grímsnesinu

Hótel Borg var opnuð árið 1930. Þetta var þá veglegasta gistihús borgarinnar og veitingasalinn sóttu margir góðborgarar. En þetta ár var nokkrum Indverjum, sem áttu leið um Ísland og vildu gistingu á staðnum, úthýst vegna litarháttar síns.

Tómas Guðmundsson skáld hafði forgöngu um að mótmæla þessu ásamt tveimur kunningjum sínum, þeim Hendrik Ottóssyni og Vilhjálmi S. Vilhjálmssyni. Gestgjafinn á Hótel Borg, Jóhannes Jósefsson glímukappi, samþykkti að bera afgreiðslubannið undir atkvæði fastagesta. Reyndust um 200 þeirra vera andvígir banninu, en aðeins um 20 hlynntir því.

Orti Tómas eftir þetta hið fræga ljóð um stúlkuna frá Súdan, þar sem þessi vísuorð eru:

Mér dvaldist við hennar dökku fegurð.
Samt dáðist ég enn meir að hinu,
hve hjörtum mannanna svipar saman,
í Súdan og Grímsnesinu.

Röskum tveimur áratugum síðar gerðist það hins vegar, að fest var upp spjald í anddyri Hótel Borgar, laugardagskvöldið 10. maí 1952. Þar stóð: »We do not cater for colored people here.« Hér fær þeldökkt fólk ekki afgreiðslu. Daginn eftir gerði Sigurður Magnússon kennari, sem var um skeið blaðafulltrúi Loftleiða, sér lítið fyrir og reif spjaldið niður. Var afgreiðslubannið eftir það úr sögunni. Sennilega hefur Jóhannes á Borg ekki verið að fylgja eftir neinum eigin fordómum í þessi tvö skipti, heldur aðeins að þóknast einhverjum viðskiptavinum.

Hið sama er eflaust að segja um Hermann Jónasson, sem var forsætisráðherra árið 1941, þegar Íslendingar sömdu við Bandaríkjamenn um hervernd. Í skeyti frá Bertil E. Kuniholm, ræðismanni Bandaríkjanna á Íslandi, til Bandaríkjastjórnar 23. júní 1941 segir: »The Prime Minister requests that no negroes be included in the unit assigned here.« Forsætisráðherra óskar eftir því, að engir svertingjar verði í liðssveitinni, sem skipað verður niður hér. Þessi setning var af einhverjum ástæðum felld niður úr útgáfu Bandaríkjastjórnar á skjölum árið 1959, án úrfellingarmerkis, eins og dr. Þór Whitehead prófessor hefur bent á.

(Þessi fróðleiksmoli er sóttur í ýmsa staði í nýútkominni bók minni, Kjarni málsins. Fleyg orð á íslensku, og birtist í Morgunblaðinu laugardaginn 11. desember 2010.)

Nýi samningurinn eins óeðlilegur og sá gamli

Kjarni Icesave-málsins er, að íslenska ríkið, og um leið íslenskir skattgreiðendur, bera ekki ábyrgð á fjárhagslegum skuldbindingum Tryggingarsjóðs fjárfesta og innstæðueigenda, sem settur var upp hér á landi samkvæmt reglum EES (Evrópska efnahagssvæðisins) eins og í öðrum löndum á svæðinu. Ef sjóðnum er um megn að standa við skuldbindingar sínar við eigendur innstæðna á Icesave-reikningum, þá verður hann gjaldþrota, en getur ekki framsent reikninginn til íslenskra skattgreiðenda, komandi kynslóða.

Íslenskir lögfræðingar, Stefán Már Stefánsson prófessor, sérfræðingur í Evrópurétti, og Lárus Blöndal hæstaréttarlögmaður hafa bent á, að ekki er stafkrókur í reglum EES og alþjóðasamningum um slíka ríkisábyrgð. Forstöðumaður hins norska sjóðs, sem þar var settur upp eftir sömu reglum og hinn íslenski, þvertekur fyrir, að á honum sé ríkisábyrgð. Fjármálaráðherra Hollands og seðlabankastjóri Evrópu hafa báðir einnig tekið fram, að ábyrgðarkerfi það, sem komið var upp fyrir banka á Evrópska efnahagssvæðinu, á ekki við, þegar um bankahrun er að ræða, en það er einmitt það, sem gerðist á Íslandi.

Ekki má heldur gleyma því, að ein helsta ástæðan til þess, að allir íslensku bankarnir hrundu, nánast í einu, var fautaskapur Breta. Þeir neituðu Singer & Friedlander einum breskra banka um fyrirgreiðslu á þeim tíma, en hann var í eigu Kaupþings, og tóku þess í stað yfir rekstur bankans. Og þeir settu Landsbankann á lista yfir hryðjuverkasamtök! Með þessu felldu þeir auðvitað stórlega í verði þær eignir bankanna, sem koma á móti skuldum þeirra við innstæðueigendur. Ætla má, að Bretar hafi gert þar stórfelld mistök, þótt engin rannsókn hafi úr því skorið. Í fyrsta lagi hafi þeir haldið, að um miklu meiri og óeðlilegri flutninga fjármagns frá Bretlandi til annarra landa væri að ræða en reyndin virðist hafa verið. Í öðru lagi hafi þeir ekki gert sér fulla grein fyrir muninum, sem var á rekstrarfyrirkomulagi banka Kaupþings (dótturfélags) og banka Landsbankans (útibús). Þetta mál er órannsakað og þess vegna óupplýst.

Til að bæta gráu ofan á svart: Eftir að Bretar höfðu átt sinn þátt í að fella íslensku bankana í október 2008, greiddu þeir upp á sitt einsdæmi út stórfé til breskra eigenda innstæðna í íslensku bönkunum, sem þeir hafa síðan reynt að krefja íslenska ríkið, og um leið skattgreiðendur, um. En eins og Davíð Oddsson orðaði það í frægum Kastljóssþætti haustið 2008, eiga Íslendingar ekki að greiða skuldir óreiðumanna erlendis. Gildir þá einu, hversu góð vaxtakjör eru á þessum lánum. Þetta er ekki okkar skuld, og við eigum ekki að greiða hana.

Raunar eiga rök Sigurðar Líndals hér við, en hann hefur látið opinberlega í ljós efasemdir um, að Alþingi megi af stjórnskipulegum ástæðum samþykkja fyrir hönd þjóðarinnar stórkostlegar fjárhagsskuldbindingar, sem enginn veit á þessari stundu, hverju nema, enda fara þær eftir því, hvernig tekst að koma eignum Landsbankans í verð.

Hvers vegna er þessi asi hvort sem er? Getur málið hugsanlega ekki horfið af sjálfu sér? Komið hefur smám saman í ljós, að eignir Landsbankans erlendis fara hátt í að nægja til að greiða Bretum og Hollendum það, sem þeir lögðu út í upphafi bankahrunsins og hafa reynt að krefja íslenska ríkið um í Icesave-málinu. Af hverju er ekki haldið áfram af rósemi og hyggindum að selja þessar eignir? Ef í ljós kemur, að þær nægja fyrir höfuðstólnum, þá er málinu lokið. Ef eitthvað vantar smávægilegt upp á, þegar málinu lýkur, þá ættu Íslendingar að koma sér saman við Breta og Hollendinga um það, hvernig það verður leyst.

Stjórnarandstöðuflokkarnir hljóta ekki aðeins að greiða atkvæði gegn þessum samningi, heldur krefjast þess, að hann verður lagður í þjóðaratkvæði. Það geta hinir kunnu áhugamenn um þjóðaratkvæðagreiðslur í stjórnarflokkunum ekki annað en samþykkt.

Margir hafa síðustu dagana hins vegar orðið til að benda á þá sjálfstæðu staðreynd, að fyrri samningurinn, sem þau Jóhanna Sigurðardóttir og Steingrímur J. Sigfússon gerðu 2009 með atbeina Svavars Gestssonar og Indriða H. Þorlákssonar, var miklu verri, og var þó reynt að troða þeim samningi ofan í kok þjóðarinnar með stórfelldum hrakspám. Hefði sá samningur kostað Íslendinga miklu meira en sá, sem nú hefur verið gerður, líklega 432 milljarða króna. Hefur sennilega ekki áður í Íslandssögunni fengist jafnskýr mæling á það, hversu mikið vanhæfni einstakra manna kostar, jafnvel þótt þá tækist að afstýra því slysi.

Á útlendum krám

Hinn kunni enski málfræðingur og orðabókarhöfundur dr. Samuel Johnson minnist tvisvar í verkum sínum á Ísland. Hann hreykti sér af því við ævisöguritara sinn, James Boswell, að hann kynni heilan kafla í Íslandsbók Níelsar Horrebows utanbókar. Það var að vonum. 72. kafli bókarinnar heitir »Um slöngur á Íslandi«. Hljóðar hann svo: »Slöngur eru alls ekki til á Íslandi.«

Ekki hefur Johnson hrifist af lýsingunni á Íslandi, því að hann sagði árið 1784: »Þótt Dyflinn sé miklu verri staður en Lundúnir, er hann ekki eins slæmur og Ísland.«

Hvað sem þessu líður hafa margir Íslendingar tekið undir það, sem dr. Johnson sagði við annað tækifæri, að maðurinn hafi ekkert fundið upp sem veitti jafnmikla hamingju og góð krá.

Veitingaþjónn á krá í Kaupmannahöfn, sem Íslendingar vöndu komur sínar á í lok nítjándu aldar, skipti þeim til hægðarauka í tvo hópa, Briemere og Bløndalare. Sagði hann: »Briemerne, de er gode betalere, men dårlige sangere. Bløndalerne, de er gode sangere, men dårlige betalere.« Briemarnir greiða vel, en syngja illa. Blöndælirnir syngja vel, en greiða illa.

Hins vegar lá við, að illa færi fyrir vöskum íslenskum sjómanni, Stefáni Pálssyni skipstjóra, í Grimsby á útmánuðum 1913. Þjóraði hann þar á öldurhúsum kvöld eitt og gerðist alldrukkinn, uns að því kom að vísa átti honum á braut. Lét Stefán sér það ekki lynda og var hann slíkur maður að burðum að sex fíleflda lögregluþjóna þurfti loks til að yfirbuga hann. Skrifuðu blöð staðarins um hinn »íslenska Herkúles«. Þegar Stefán kom fyrir rétt, mælti dómarinn við hann hin fleygu orð: »Þér eruð sterkir, Íslendingur. En gleymið því aldrei, að skoska viskíið er sterkara.« Gerði hann Stefáni að greiða nokkra sekt.

Eftir heimsstyrjöldina síðari vöndu Íslendingar í Lundúnum komur sínar á Harrington Pub þar í borg. Þegar nálgaðist lokunartíma, kallaði gestgjafinn jafnan upp hátt og snjallt: »Frúr mínar og herrar, og Íslendingar líka, við erum að loka!« 

(Þessi fróðleiksmoli er sóttur í ýmsa staði í nýútkominni bók minni, Kjarni málsins. Fleyg orð á íslensku, og birtist í Morgunblaðinu laugardaginn 4. desember 2010.)

Þegar ég sat málsverði með bandarískum sendimönnum

Einkennilegt er að lesa skýrslur bandarískra sendimanna um viðræður þeirra við Íslendinga og mat á stjórnmálaviðhorfinu innan lands. Raunar er ótrúlegt, að mesta stórveldi heims skuli ekki hafa verið treystandi til að gæta slíkra skjala, en það er annað mál.

Ég kom stundum í boð í bandaríska sendiherrabústaðnum við Laufásveg og snæddi þar eitt sinn hádegisverð með Carol van Voorst sendiherra. Hún spurði margs um íslensk stjórnmál, og reyndi ég að svara eftir bestu getu. Bandarískt hvítvín var reitt fram með matnum, en ég gat því miður ekki drukkið nema eitt glas, því að ég þurfti að sinna brýnum erindum síðdegis.

Fróðlegt væri að lesa skýrslu um samtalið, ef skrifuð hefur verið, en ég er viss um, að ég hef ekki sagt annað en það, sem koma má á prent og ég hef raunar sett oftar en einu sinni á prent: Ég er sannfærður um, að varnarsamstarf Íslands og Bandaríkjanna hafi orðið báðum löndum til góðs. Óheppilegt var, hvernig Bandaríkin slitu því samstarfi árið 2006. Íslendingar ættu þrátt fyrir það að reyna að hefja þetta samstarf á ný, en loka sig ekki inni í Evrópu, þótt vitanlega séum við Evrópuþjóð og Evrópusinnar í þeim skilningi, að við fögnum friði í Evrópu og frjálsum viðskiptum milli Evrópuþjóða. (Það er hins vegar sönnu næst, að það voru Bandaríkin, en ekki Evrópusambandið, sem tryggðu friðinn í Evrópu frá 1945, og Evrópuþjóðirnar gátu stundað frjáls viðskipti fyrir 1914, verslað saman á frjálsum Evrópumarkaði, án þess að nokkurt Evrópusamband væri til.)

Ég snæddi líka að minnsta kosti tvisvar kvöldverð með Neil Klopfenstein, stjórnmálafulltrúa sendiráðsins, í húsi hans við Einimel. Hann var eins og van Voorst vel menntaður og vingjarnlegur maður. Hafi hann skrifað skýrslur um þessa fundi, þá væri líka fróðlegt að lesa þær. Stundum læddist þó að mér sá grunur, að þetta sendiráðsfólk hitti oftast ekki venjulega Íslendinga, heldur aðeins einstaklinga úr hinum talandi stéttum, kaffihúsaspekinga og farandfræðimenn, sem hafa stutta viðdvöl á hverjum stað eftir því, hvaða styrkir eru í boði. Margir þessara manna láta fleðulega við bandaríska sendimenn, en eru ekki vinir Bandaríkjamanna, þegar á reynir.

Þar er munurinn á Davíð Oddssyni og Ólafi Ragnari Grímssyni skýr. Davíð er vinur Bandaríkjamanna, þótt hann hafi ætíð komið fram við þá af hreinskilni og einurð og gætt hagsmuna Íslands. Ólafur Ragnar er eins og margir aðrir vinstrisinnaðir menntamenn í raun og veru andvígur Bandaríkjunum. Hið sanna innræti hans kom í ljós, þegar hann móðgaði vísvitandi Carol van Voorst sendiherra með því að tilkynna henni, að hún fengi fálkaorðuna, er hún var á förum héðan, en lét hringja í hana í bílnum á leið til Bessastaða og segja henni, að ekkert yrði af orðuveitingunni. Hafa aldrei fengist skýringar á þessari ruddalegu og ótrúlegu framkomu, en ég hef fyrir satt, að Ólafur Ragnar hafi ætlað að hefna sín fyrir það, að van Voorst gat ekki eða vildi ekki tryggja, að hann gæti tekið þátt í innsetningarathöfn Obama forseta í janúar 2009.

Hjá Rósu í afmælismat

Ég skrapp heim til einnar vinkonu minnar, Rósu Guðbjartsdóttur, bæjarfulltrúa í Hafnarfirði, í sjávarréttasúpu að kvöldi mánudagsins 29. nóvember. Þessi gamli nemandi minn í stjórnmálafræði átti afmæli þetta kvöld, og eins og við var að búast, var súpan hennar mjög ljúffeng. Rósa hefur einmitt gefið út matreiðslubókina Eldað af lífi og sál, sem ég leyfi mér að mæla með, og fæst hún í öllum góðum bókabúðum og víðar.

Það var skemmtileg tilviljun, að fyrr um daginn hafði ég sótt starfsmannaviðtal við forseta stjórnmálafræðideildar, en mælt er fyrir um slík viðtöl árlega í nýjum reglum Háskóla Íslands. Mér var ljúft og skylt að segja deildarforsetanum, að ég væri ánægður á mínum vinnustað og hefði ekki undan neinu að kvarta í samskiptum við deildarmenn, nemendur jafnt og kennara, og því síður um tilhögun kennslu minnar og annarra starfa.

Ég ætla næstu tvö árin að endurskoða og endurbæta kennslubækur þær, sem ég nota í stjórnmálaheimspeki, og reyna að tengja efnið meira við Netið en nú er gert. Til dæmis flytja margir skemmtilegir bútar á Youtube efni náskyld viðfangsefnum stjórnmálaheimspekinnar, sem ef til vill má setja inn á glærur þær, sem ég nota til að draga fram aðalatriðin í kennslubókunum. Þó má aldrei gleyma því, að stjórnmálaheimspeki er samræða um sígild viðfangsefni mannsandans, margradda, en öguð. Hún er ekki kórsöngur og lýtur föstum reglum. Hún er leið skynseminnar, ekki ofbeldisins.

Á ýmsu gekk hins vegar á árum áður, og var Rósa Guðbjartsdóttir eini nemandinn í stjórnmálafræði sumarið 1988, sem neitaði að skrifa undir áskorun til þáverandi menntamálaráðherraum um að skipa mig ekki lektor í stjórnmálafræði (sem ráðherrann síðan gerði). Þegar ég horfi um öxl og blaða í gömlum skjölum, eins og ég neyðist stundum til að gera, segi ég eins og Steinn Steinarr, þegar hann sá gömlu hjónin leiðast yfir Austurstræti: „Hvaða læti eru þetta eiginlega?“

En allt er þetta liðin tíð. Sjálfur hef ég þann sið að minnast aðeins góðu stundanna, og þær hafa verið ófáar á mínum vinnustað.

Raunar átti ég líka mjög góða stund á heimili Rósu fyrir röskri viku, þegar hún og eiginmaður hennar, Jónas Sigurgeirsson bókaútgefandi, buðu öllum höfundum sínum í útgáfuteiti. Var þar skemmtilegt að hitta Tobbu Marínós og Kolbrúnu Bergþórsdóttur, Jakob Bjarnar Grétarsson og Þórarin Þórarinsson, Sigríði Klingenberg og Ellý Ármanns, tvær dætur Þórarins Guðmundssonar (höfundar Spilabókarinnar) og Belindu Theriault, en því miður komst Egill Gillzenegger ekki í teitið. Miða bækur flestra þessara höfunda að því að koma fólki í gott skap, og veitir ekki af á Íslandi.