Osló, október 2022

Nú í ár héldu Mont Pelerin samtökin, alþjóðleg samtök frjálslyndra fræðimanna og annarra áhugamanna um frelsi, aðalfund sinn í fyrstu viku október í Osló. Þau voru stofnuð að frumkvæði ensk-austurríska hagfræðingsins Friedrichs von Hayeks, Nóbelsverðlaunahafa í hagfræði, í Sviss vorið 1947, svo að þau eru nú 75 ára. Meðal stofnenda voru þrír aðrir hagfræðingar, sem áttu eftir að fá Nóbelsverðlaun, Milton Friedman, George J. Stigler og Maurice Allais, heimspekingarnir Karl R. Popper og Bertrand de Jouvenel og hagfræðingarnir Ludwig von Mises og Wilhelm Röpke. Samtökin hafa enga stefnu og reka enga starfsemi, heldur hafa það hlutverk eitt að vera reglulegur umræðuvettvangur þeirra, sem láta sig frelsið skipta. Ég sat í stjórn samtakanna 1998–2004 og skipulagði svæðisþing þeirra á Íslandi sumarið 2005.

Fundarmenn í Osló fengu allir að gjöf bók, sem bandaríski hagfræðingurinn Bruce Caldwell hefur tekið saman með útdráttum úr erindum á stofnþinginu 1947 og umræðum, sem ritari Hayeks, Dorothy Hahn, hafði jafnóðum samið, og er hún hin fróðlegasta. Frægasta atvikið á stofnþinginu var þó, þegar einhverjir fundarmenn töldu endurdreifingu tekna koma til greina, en þá reis Ludwig von Mises hneykslaður upp og gekk út með orðunum: „Þið eruð samansafn af sósíalistum!“ Þetta var sennilega sá hópur í Evrópu, sem fjarlægastur var sósíalisma, en Mises vildi halda árunni hreinni. Einn af stofnendum Mont Pelerin samtakanna var Norðmaður, hagfræðingurinn dr. Trygve Hoff, sem lengi var ritstjóri viðskiptatímaritsins Farmand, og var hans minnst á þessu þingi. Sannleikurinn er sá, eins og ég mun ræða í væntanlegri bók, að frjálshyggja eða frjálslynd íhaldsstefna stendur traustum sögulegum rótum á Norðurlöndum og henni er aðallega að þakka gott gengi þessara landa.

(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 8. október 2022. Á myndinni með mér í lokahófi ráðstefnunnar eru Carlos Cáceres frá Síle og Ruth Richardson frá Nýja Sjálandi.)