Milli Poitiers og Vínarborgar

Um miðjan nóvember hélt ég fyrirlestra í tveimur Evrópuborgum, um rithöfundinn Jan Valtin í Poitiers og um hagfræðinginn Friedrich A. von Hayek í Vínarborg. Þessar tvær borgir eiga eitt sameiginlegt: Þar var Evrópu bjargað undan múslimum, 732 og 1683.

Á þeim hundrað árum, sem liðið höfðu frá láti Múhameðs spámanns 632, höfðu múslimar lagt undir sig Miðausturlönd, Norður-Afríku og Íberíuskagann. Frá Spáni héldu þeir til Frakklands. Árið 732 stefndi fjölmennur her þeirra, um 80 þúsund manns, í átt til Poitiers í Mið-Frakklandi og rændu á leiðinni öllu því, sem hönd á festi. Foringi liðsins var Abdul Rahman Al Ghafiqi. Frakkland átti þá að heita undir stjórn Mervíkinga, en bryti konungs, Karl Martel, réð mestu og fór fyrir varnarliði Frakka, um 30 þúsund manns. Martel tókst með fótgönguliði sínu að koma þungvopnuðu riddaraliði múslima á óvart 10. október, og þegar kvisaðist, að hermenn hans væru að láta greipar sópa um hinn dýrmæta ránsfeng múslimanna, stukku þeir margir út úr bardaganum. Frekari flótti brast í liðið, eftir að Abdul Rahman hafði verið veginn. Martel sendi skilaboð af vígvellinum með bréfdúfu, og sagði þar: „Sarracenti obtriti.“ Serkirnir sigraðir.

Liðu nú aldir. Árið 1683 stjórnaði soldáninn í Miklagarði Balkanskaga, Miðausturlöndum og Norður-Afríku og hugðist færa veldi sitt lengra til norðurs og hertaka Vínarborg. Settist 170 þúsund manna lið undir forystu Kara Mustafa Pasha stórvesírs um borgina í júlí, en innan múranna var 15 þúsund manna varnarsveit. En nú gerðu keisari Þýskalands og konungur Póllands bandalag í fyrsta skipti. Jóhann Sobieski Póllandskonungur skundaði suður með 85 þúsund manna lið og birtist í útjaðri Vínarborgar 11. september. Múslimaherinn réðst á her Sobieskis snemma næsta dag, en varð að láta undan síga, þegar pólskt riddaralið bættist við fótgönguliðið, sem farið hafði fyrst fram, og síðan geystist austurríska varnarliðið út fyrir borgarmúrana og bættist í hópinn. Flýðu múslimar hver um annan þveran, og féllu um 15 þúsund þeirra í orrustunni, en innan við fimm þúsund kristnir hermenn. Mustafa Pasha var kyrktur að skipun soldánsins, en Jóhann Sobieski hnikaði við frægum orðum Sesars og mælti: Veni, vidi, Deus vicit. Ég kom, ég sá, en Guð sigraði.

(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 7. desember 2019.)