„Siðlausa blaðamennskan“ var sannleikur

Ég birti grein í Morgunblaðinu sunnudaginn 30. ágúst í tilefni þess, að Svartbók kommúnismans kemur út daginn eftir, mánudaginn 31. ágúst. Þar rek ég ýmis skrif blaðsins um kommúnista 1924–1989, en þrír kunnustu ritstjórar blaðsins þetta tímabil, þeir Valtýr Stefánsson, Bjarni Benediktsson og Matthías Johannessen, gerðu sér glögga grein fyrir eðli kommúnismans og fræddu íslenskan almenning skilmerkilega um hann. Kynntu þeir lesendum blaðsins meðal annars lýsingar Antons Karlgren, Malcolms Muggeridge, Andrés Gide, Arthurs Koestler, Arnes Strøm, Richards Krebs og séra Jóhanns Hannessonar á ástandinu í kommúnistaríkjunum. Er það allt staðfest í Svartbók kommúnismans, en ýmsu bætt við úr nýfundnum skjölum í söfnum í Mið- og Austur-Evrópu. Gerðu íslenskir kommúnistar hins vegar iðulega hróp að Morgunblaðinu og höfundum þess. Þegar blaðið birti til dæmis skrif Arthurs Koestler úr bókinni Skýjaglópnum og flokksjálkinum (The Yogi and the Commissar) í árslok 1945, sagði í Þjóðviljanum, að nú hefði blaðið slegið nýtt met í „siðlausri blaðamennsku“.

Viðtal í Grapevine

Ég var í viðtali 29. ágúst 2009 við blaðið Grapevine, sem gefið er út á ensku í Reykjavík, aðallega fyrir ferðamenn og útlendinga á Íslandi. Þar sagði ég hið sama og oft áður, að bankahrunið haustið 2008 mætti rekja til 1) hinnar alþjóðlegu lánsfjárkreppu (en hún orsakaðist ekki síst af misráðnum ríkisafskiptum í Bandaríkjunum), 2) kerfisgalla í EES-samningnum, vegna þess að rekstrarsvæði banka var annað en baktryggingarsvæði þeirra, 3) fautaskapar Breta, sem settu Seðlabankann íslenska, fjármálaráðuneytið og Landsbankann á lista um hryðjuverkasamtök, við hlið Talíbana og Al-Kaída, 4) glannaskapar íslenskra bankamanna, sem lánuðu Baugsfeðgum og klíkubræðrum þeirra í einkaþotunum og á lystisnekkjunum ógrynni fjár, mestallt án veða. Íslendingar virðast ekki vilja ræða neitt nema hið síðasta, en ég rakti það atriði til þess aðhaldsleysis og agaleysis, sem hér var frá 2004, þegar dómstólar, fjölmiðlar og heilu stjórnmálaflokkarnir (aðallega þó Samfylkingin) að forsetaembættinu ógleymdu virtust syngja undir með auðjöfrunum. Þetta gerðist, eftir að Golíat sigraði Davíð í baráttunni um fjölmiðlafrumvarpið, sem var um leið barátta um fjölræði eða fámennisstjórn, lýðræði eða auðmannastjórn (plútókratíu, sem Platón varaði við). Ég minnti hins vegar á það, sem ég hef oft sagt áður, að framtakssamir auðmenn eru hverri þjóð lyftistöng. Auðurinn er góður þjónn og vondur húsbóndi. Ég sagði einnig, að fráleitt væri af Íslendingum að viðurkenna einhverja greiðsluskyldu vegna Icesave-reikninganna svonefndu. Sem betur fer greiddu sjálfstæðismenn á þingi ekki atkvæði með Iceslave-samningnum, þótt sjálfur hefði ég kosið, að þeir hefðu greitt atkvæði á móti honum eins og framsóknarmenn.

(Ljósmyndina tók Baldur Kristjánsson, einn af bestu ljósmyndurum okkar, í fornbókasölu Braga Kristjónssonar á Hverfisgötu, en bak við mig ti hægri má greina ljósmynd af mér frá því á menntaskólaárunum (1968–1972), þar sem ég held ræðu á fundi í Framtíðinni, og bókina Svartbók kommúnismans, sem ég þýddi og kemur opinberlega út mánudaginn 31. ágúst.)

Iceslave-samningurinn

Það er ekki oft, sem þeir Sigurður Líndal prófessor og Jón Steinar Gunnlaugsson hæstaréttardómari eru sammála, en þeir eru það í Icesave-málinu. Óskiljanlegt er, hvers vegna ekki er látið reyna á lagalegar skuldbindingar Íslendinga fyrir dómstólum. Óreyndir og óöruggir samningamenn Íslands hafa illa samið af sér. Bretar fengu ólíkt íslensku samningamönnunum færa alþjóðlega sérfræðinga í lögum sér til aðstoðar, og reyna þeir að loka öllum undankomuleiðum fyrir Íslendingum og hræða úr þeir líftóruna. Fyrirvararnir, sem samþykktir voru í meðförum þingsins, eru um greiðslukjör, en ekki um það, sem máli skiptir, greiðsluskylduna, sem dómstólar eiga að skera úr um að mínum dómi. Ég reyndi að taka þátt í mótmælum á Austurvelli vegna þessa í dag, en það tókst ekki sem skyldi, eins og sjá má hér að neðan. En eins og ég sagði í viðtali við Þóru Kristínu Ástgeirsdóttur við Alþingishúsið er fólk skiljanlega reitt (ekki aðeins við okkur í „skrímsladeild“ Sjálfstæðisflokksins, eins og Georg Bjarnfreðarson og Gunnar Helgi Kristinsson kalla okkur).

Fólk er í leit að útrás fyrir reiði sína. Það ætti að vera reitt við þá, sem eru að semja okkur inn í skuldafangelsi að óþörfu. Hvers vegna birtu fjölmiðlar ekki skoðanakönnun Gallup, þar sem kom fram, að 70–80% aðspurðra voru andvígir Icesave-samningnum? Hvers vegna sögðu þeir ekki frá hollenska fjármálaráðherranum, sem taldi ríkisábyrgð ekki eiga við um fjármálahrun, heldur hugsaða til að afstýra falli einstakra banka? Hvers vegna sögðu þeir lítt eða ekki frá doktorsritgerðum fræðimanna, sem veltu fyrir sér merkingu ríkisábyrgðar löngu fyrir hrun, og komust þá að því, að hún ætti ekki við? Hvers vegna sögðu þeir ekki frá skýrslu nefndar undir forystu Trichets, núverandi seðlabankastjóra Evrópu, um, að ríkisábyrgð ætti ekki við í bankahruni? Hvers vegna hafa þeir ekki vakið meiri athygli á fautaskap Breta og reynt að meta, hversu mikið bankarnir töpuðu á skyndilegum aðgerðum Breta gegn þeim? Og á kerfisgallanum í EES-samningnum, þar sem rekstrarsvæðið er annað en baktryggingarsvæðið, sem allir hljóta að geta viðurkennt (enda gerðu það hollenski fjármálaráðherrann, evrópski seðlabankastjórinn og erlendir fræðimenn, sem skrifað höfðu um málið fyrir hrun). Ef Sjálfstæðisflokkurinn viðurkennir greiðsluskylduna í þessu máli, þá er hann á óheillabraut. Þá hefur hann látið ríkisstjórnina kúga til að samþykkja nauðungarsamning, sem ætti að rifta við fyrsta tækifæri, þegar þjóðhollari stjórn er tekin við á Íslandi. Framsóknarflokkurinn hefur hins vegar ákveðið að hafna icesave-samningnum, og er það vel.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Frétt RÚV um aðsúg að mér

Morgunútvarpið

Ég var gestur Freys Eyjólfssonar og Láru Ómarsdóttur í Morgunútvarpinu á Rás tvö mánudagsmorguninn 24. ágúst. Þau spurðu um kreppuna og hrunið, sem mér er kennt um ásamt nokkrum öðrum. Ég minnti á, að nú geisar alþjóðleg lánsfjárkreppa, sem ég er saklaus af. Ástæðan til, að þessi alþjóðlega kreppa kemur harðar niður á Íslendingum en mörgum öðrum, er þríþætt: 1) Kerfisgalli var í EES-samningnum, þar sem rekstrarsvæði banka var miklu stærra en baktryggingarsvæði þeirra. 2) Fautaskapur Breta með beitingu hryðjuverkalaga snarminnkaði líkurnar á að koma eignum bankanna, sem stóðu á móti skuldum, í gott verð. 3) Glannaskapur íslenskra bankamanna. Ég játaði á mig tvenn mistök (eða að minnsta kosti undrunarefni) á liðnum árum. Ég hefði haft trú á því, að Baugsfeðgar og lið þeirra væru snjallir kaupsýslumenn, þótt ófyrirleitnir væru í stjórnmálavafstri. Þetta hefði reynst rangt. Ég hefði í öðru lagi orðið hissa, þegar ég hefði séð, að Landsbankinn hefði dælt fé í Baugsfeðga. Ég kvað hins vegar fráleitt, að Íslendingar ættu að greiða skuldir óreiðumanna erlendis. Ekki hefði verið látið reyna á það fyrir dómstólum. Ætti einhver að biðja afsökunar, þá væri það Steingrímur J. Sigfússon, sem sent hefði óhæfa samningamenn til að semja um Icesave-málið.

Halldór Baldursson, hinn snjalli teiknari Morgunblaðsins, gerði gys að mér í teikningu í blaðinu daginn eftir. En ég veit, að margir eru sammála mér um það, að Íslendingar væru betur komnir, hefðu þeir hlustað á viðvaranir Davíðs Oddssonar árin 2004–2008.

Bréf til stjórnar Sagnfræðingafélagsins 20. ágúst 2009

Ágæta stjórn,
 
þið auglýstuð í sumar eftir hugmyndum um erindi í fundaröð Sagnfræðingafélagsins um efnið: „Hvað er kreppa?“ nú á vetri komanda. Ljóst var af umræðum á Netinu um val fundarefnisins, að ekki var síst haft í huga bankahrunið íslenska haustið 2008. Ég tek eftir því, að margir hafa dregið mitt nafn inn í umræður um hrunið. Einn þeirra er Páll Björnsson, sem lengi var ritstjóri Sögu. Hann sagði í pistli, sem hann sendi inn á Gammabrekku, umræðusvæði sagnfræðinga, 26. janúar 2009:
 
Þar að auki mun þurfa að setja fram margar hlutaskýringar sem beinast að ýmsum meðvirkandi þáttum. Einn af þeim er hlutur fræðimanna. Ég þykist vita að fjölmargir Gammabrekkungar hafi kynnt sér eftirfarandi orð (sjá http://hannesgi.blog.is/blog/hannesgi/entry/587992/ og http://vefmidlar.visir.is/sources/4b8342d2-6d57-4144-8b62-3d3067588513.asx). … Örugglega má finna dæmi um (marga?) aðra fræðimenn sem talað hafa á svipuðum nótum. Samtekt og greining á þeirra orðum verður fróðleg. Það var auðvitað nauðsynlegt að hið opinbera skipaði rannsóknarnefnd, en mikilvægast er þó að fræðimenn, vonandi margir sagnfræðingar, eigi eftir að vera áberandi í öguðum rökræðum um þessi mál á næstunni.

Þessir tveir hlekkir Páls Björnssonar voru á greinar og viðtöl við mig. Margir fleiri hafa látið þá skoðun í ljós opinberlega, að ég eigi einhverja aðild að bankahruninu, beina eða óbeina, meðal annars Einar Már Guðmundsson, sem nýlega hefur gefið út greinasafn um málið. Þá má nefna Einar Má Jónsson, sem skrifaði í Fréttablaðið 19. ágúst, að ábyrgðin á bankahruninu lægi ekki síst hjá hugmyndasmiðum frjálshyggjunnar. Ótal önnur sambærileg dæmi má nefna allt frá haustinu 2008 til dagsins í dag.

Í ljósi allra þessara sjónarmiða taldi ég siðferðilega skyldu mína, hvort sem ljúft væri eða leitt, að gera grein fyrir því, hvernig ég lít á bankahrunið íslenska. Mitt sjónarhorn skipti máli, hvort sem það væri rétt eða ekki. Þess vegna sendi ég ykkur hugmynd um erindi, og var útdrátturinn svohljóðandi:

Hverju breyta kreppur um stjórnmálaviðhorf?
Í erindinu verður rætt um heimskreppuna, sem hófst 1929, og lánsfjárkreppuna, sem enn stendur og hófst 2007. Spurt verður, hvernig fólk skýrði þessar kreppur og hvaða áhrif þær höfðu á stjórnmálaskoðanir þess. Í fyrra dæminu er svarið tiltölulega ljóst. Hugmyndin um sjálfstýrt hagkerfi beið mikinn hnekki, og áætlunarbúskapur var víða tekinn upp, misjafnlega mikill. Kommúnismi og fasismi efldust. Í seinna dæminu er erfiðara að svara spurningunum, enda sú kreppa nálægt okkur í sögu og enn geisandi, en sá munur er á, að kommúnismi þykir ekki eins fýsilegur kostur 2007 og hann var mörgum 1929. Er þess vegna líklegt, að einhvers konar fasismi eflist við núverandi lánsfjárkreppu? Er hún kreppa lausbeislaðs kapítalisma eins og margir halda fram eða til marks um misviturleg ríkisafskipti? Eða hvort tveggja og þá aðallega vitnisburður um takmarkaða möguleika mannsandans á að stjórna rás viðburða?

Í bréfi frá formanni Sagnfræðingafélagsins til mín, dags. 10. ágúst, kemur hins vegar fram, að stjórn félagsins hefur hafnað tilboði mínu um erindi, jafnframt því sem tilboðum ýmissa annarra (fimm manns, að því er mér skildist) um erindi um þetta efni hefur verið tekið.

Ég er í aðra röndina feginn, en um leið þykir mér þetta miður í ljósi þess, sem þegar hefur verið stuttlega rakið, að háværar kröfur hafa verið gerðar um það af sagnfræðingum og öðrum, að ég skýri sjónarmið mín um bankahrunið, svo að ég taldi mér beinlínis skylt að gera það eftir bestu samvisku. En var hugsunin þá sú, að ég mætti ekki tala úr ræðustól, heldur aðeins af sakamannabekk? Þess má síðan geta, að erlend stórblöð eins og Wall Street Journal hafa fengið mig til að skrifa greinar um bankahrunið, og hafa stofnanir í Bandaríkjunum jafnframt beðið mig um að skrifa bók á ensku um það, og hef ég þegar gert samning við eina þeirra um slíkt rit, þótt ég ætli ekki að birta það fyrr en niðurstöður rannsóknanefnda um hrunið liggja fyrir. Þessir erlendu aðilar hafa eflaust ekki frétt neitt af Sagnfræðingafélagi Íslands.
 
Bestu kveðjur,
Hannes Hólmsteinn Gissurarson

Góð grein Kjartans Gunnarssonar

„EINN dapurlegasti kaflinn í sögubókum framtíðarinnar verður vafalaust sá sem fjallar um Icesave-málið svokallaða og þá 700 milljarða króna skuld sem ríkisstjórnin hefur nú nánast tryggt að lendi að miklu leyti á íslensku þjóðinni. … Sagan hefst á því að vegna Evróputilskipunar var Íslandi gert að koma á fót innlánatryggingakerfi og stofna sérstakan sjóð í því skyni, sem meðal annars yrði notaður til að greiða þeim til baka sem eiga sparnaðarreikninga í íslenskum banka ef hann skyldi fara í þrot. … Margt er enn óljóst eða óupplýst hvað varðar fundi, bréf og samtöl íslenskra ráðherra og embættismanna sem kann að hafa haft áhrif á að Bretar beittu hryðjuverkalögum á íslenska banka. Eins og lögfræðingar hafa bent á var hlutverk innlánatryggingakerfa samkvæmt reglum ESB/EES- svæðisins aldrei að takast á við allsherjar bankahrun, heldur aðeins fall einstakra banka. Sama sjónarmið kemur fram í skýrslum og yfirlýsingum frá Seðlabaka Evrópu og framkvæmdastjórn ESB. Veigamikil rök hnigu því strax frá upphafi að því að íslenska ríkið bæri ekki ábyrgð á skuldum vegna Icesave-reikninganna umfram þá upphæð sem var til staðar í Tryggingasjóði innistæðueigenda. … Með því að falla fyrst frá því að fá úr því skorið hver raunveruleg ábyrgð Íslands er og nú síðast með því að heykjast á því að annaðhvort ríkið eða Landsbankinn, eða báðir aðilar, höfði mál vegna ákvörðunar breska fjármálaráðuneytisins að beita hryðjuverkalögum á Íslendinga hefur ríkisstjórnin í reynd afsalað Íslendingum öllum lagalegum og réttarfarslegum möguleikum í málinu. … Þó má segja að enn sé örlítil vonarglæta eftir í málinu því enn á Tryggingasjóður innstæðueigenda eftir að taka við skuldunum og tryggingarupphæðirnar eru því formlega séð enn á ábyrgð viðkomandi ríkja. Eins og undirritaður lýsti yfir við atkvæðagreiðslu um málið í þinginu 5. desember síðastliðinn(2008) lítur þingflokkur Vinstri grænna á samninginn sem riftanlegan eða ógildanlegan nauðungarsamning. Undir þetta sjónarmið hafa nú tekið þeir Stefán Már Stefánsson lagaprófessor og Lárus L. Blöndal hæstaréttarlögmaður með þeim rökum að samningurinn sé til kominn vegna þvingana frá ESB, sem hafi sett það sem skilyrði fyrir lántöku hjá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. … Enn er hægt að afstýra stórslysi fyrir íslenska þjóð. Taki tryggingasjóðurinn hins vegar við skuldunum er ljóst að þá verður ekki aftur snúið: Þá hefur þjóðin endanlega verið skuldsett á grundvelli pólitískra þvingunarskilmála sem ríkisstjórnin hafði ekki dug í sér til að standa gegn...“

Þessi texti er ekki eftir mig né er þetta úr grein minni um Icesave-saminginn í þessu blaði sl. föstudag, 14. þ.m. Höfundurinn er ráðherrann, sem kaus að senda mér tóninn úr kór Hóladómkirkju sl. sunnudag, 16. þ.m., fyrir að halda fram sömu sjónarmiðum og hann gerði sjálfur svo skelegglega snemma á þessu ári. Þegar Steingrímur J. Sigfússon skrifaði þetta í janúar 2009 voru hann og nánustu félagar hans að leggja á ráðin um myndun núverandi ríkisstjórnar og söguleg svik Samfylkingarinnar við samstjórnarflokk sinn þá, Sjálfstæðisflokkinn. Aðgöngumiðarnir að því stjórnarsamstarfi voru tveir, báðir á kostnað þjóðarinnar. Annars vegar umsókn um ESB-aðild og hins vegar já og amen við öllum kröfum ESB, Breta og Hollendinga í Icesave-málinu, enda myndi auðmýkt þar bæta stöðuna í aðildarviðræðum. Hvort tveggja þessara skilyrða hefur nú Steingrímur samviskusamlega efnt.

Þegar ég leyfi mér að benda á sömu rök fyrir málstað Íslendinga og Steingrímur gerði í blaðagrein í janúar 2009 fer Jón Baldvin Hannibalsson af hjörunum í Morgunblaðinu miðvikudaginn 19. þ.m. Í janúar var ég í meginatriðum sammála Steingrími og er það enn að frádregnum pólitískum upphrópunum hans, sem ég hirði ekki um að endurbirta. Steingrímur taldi þá, að ekki væri ríkisábyrgð á tryggingasjóðnum og því enn síður á Landsbankanum. Þá vildi Steingrímur að Íslendingar færu dómstólaleiðina til þess að fá skorið úr um skyldur sínar í málinu og hann taldi væntanlegan samning „riftanlegan eða ógildanlegan nauðungarsamning“. Nú er Steingrímur leiðtogi „fyrstu hreinu vinstristjórnarinnar“ og þá er hans fyrsta verk að gera allt í Icesave-málinu þveröfugt við það sem hann sagði í janúar. Og ekkert skaðabótamál hefur verið höfðað gegn Bretum. Hver skuldar hverjum skýringar?

Ég er ekki reiðubúinn til þess að fallast á að Íslendingar gangist í ábyrgð fyrir hundruðum milljarða, án þess að tilraun sé gerð til þess að fá skorið úr réttarágreiningi um skylduna. Rétt er að minna á að nær allir sem taka til máls um greiðsluskylduna, fræðimenn innlendir sem erlendir, draga hana í efa og helstu blöð Bretlands taka nú undir þau sjónarmið. Hvað er það sem raunverulega knýr stjórnvöld til þess að ganga þessa óheillagöngu? Fullyrðingar Jóns B. Hannibalssonar um aðra þætti Icesave-málsins leiði ég hjá mér. Ég vona að öll gögn málsins komi fram, ekki síst að leynd verði létt af öllum gögnum í Bretlandi um samskiptin við Ísland árið 2008 og þau verði ófölsuð. Að lokum ítreka ég að mér vitanlega var ávallt fylgt réttum lögum varðandi margnefnda innlánsreikninga.

Birtist í Morgunblaðinu 21. ágúst 2009. (Ég vona, að ég brjóti engan höfundarrétt með því að setja þessa ágætu grein Kjartans á bloggsíðu mína. Ég get tekið undir hvert einasta orð í henni.)

Hvar er Karl Th. Birgisson?

Eftir að ég skrifaði síðustu færslu mína hér á síðuna, hefur Árni Snævarr, sagnfræðingur og blaðamaður, leiðrétt ummæli sín um skoðanir mínum á loftslagsmálum, og er það vel. Hann vill hafa það, sem sannara reynist. En hvað um Karl Th. Birgisson? Og þá, sem sitja í ritnefnd tímarits hans, Herðubreiðar, til dæmis Guðmund Andra Thorsson? Ætla þeir að láta sér nægja skæting, útúrsnúninga og mælskubrögð?

Erum við réttlaus gagnvart bloggurum?

Árni Snævarr, sagnfræðingur og blaðamaður, bloggar um kvöld og nætur á eyjan.is. Hann helgaði mér pistil 20. apríl 2009. Þar sagði hann meðal annars:

Hannes Hólmsteinn Gissurarson, prófessor og einn umtalaðasti "sérfræðingur" þjóðarinnar í Halldóri Laxness heldur því líka fram að jörðin sé ekki að hlýna og raunar væri það bara gaman að geta stundað sjóböð á íslenskum ströndum þótt svo kynni að fara að aðrir jarðarbúar stiknuðu. Ekki er vitað hvort prófessorinn telur líka að jörðin sé flöt, en það skal ekki útilokað.

Margt annað var missagt í pistlinum, og leiðréttu sumir það ágætlega í athugasemdunum. Ég gerði aðeins eina athugasemd. Hvar átti ég að hafa sagt, að jörðin væri ekki að hlýna? Árni svaraði mér ekki, og hann breytti ekki færslu sinni.

Ég hef margoft vikið að hlýnun jarðar opinberlega. Til dæmis sagði ég í grein í Fréttablaðinu 18. apríl 2008:

Sjálfur efast ég ekki um þær niðurstöður vísindaheimsins, að jörðin hafi hlýnað um tæpt eitt stig síðustu 100 árin, að koltvísýringur í andrúmslofti hafi aukist um 30% á sama tímabili og að eitthvert samband sé á milli þessa. En heimsendir er ekki í nánd. Þegar sannleikurinn missir stjórn á sér, verður hann að ýkjum. Á það ekki við um boðskap Als Gores? Aðalatriðið er, hvað skynsamlegast er að gera. Það er háskalegur misskilningur, að við getum stjórnað veðurfari. Við mennirnir búum hins vegar yfir mikilli aðlögunarhæfni. Þess vegna eigum við að laga okkur að nýjum aðstæðum, ekki gerbreyta lífsháttum okkar eða reyna að endurskapa heiminn.

Ég sagði í ritdeilu við Guðna Elísson í Lesbók Morgunblaðins 18. desember 2007:

Ég hafði bent á fyrri loftslagsbreytingar, hlýnun og kólnun á víxl. Guðni viðurkennir, að þær breytingar hafi ekki verið af mannavöldum. En leita þurfi að minnsta kosti 1200 ár aftur í tímann til að finna jafnmikla hlýnun og nú. Hætta sé því á ferð. Ég er hér ekki sannfærður eins og Guðni. Jafnvel þótt hlýnunin nú sé að einhverju leyti af mannavöldum (sem kann vel að vera), sé ekki af henni bráð vá.

 Eitt tilefnið til deilu okkar Guðna var grein í Lesbók Morgunblaðsins 27. október 2007, þar sem ég sagði: „Sjálfur hallast ég helst að því, að eitthvað sé að hlýna á jörðinni og það geti að einhverju leyti verið af mannavöldum, en að allt of mikið hafi verið gert úr því, auk þess sem vart borgi sig að gera neitt við því.“

Það er auðvitað ekkert stórmál, hvað Árni Snævarr bloggar á kvöldin og næturnar. En hann er þó aðsópsmikill í umræðum og einn af föstum höfundum á eyjan.is. Það er þess vegna meira mark á honum tekið en nafnleysingjum, sem hella úr skálum reiði sinnar á Netinu. Enn spyr ég: Hvaða úrræði hef ég? Geta bloggarar endalaust rangfært það, sem ég segi, og hunsað leiðréttingar?

Tilraun til leiðréttingar

Fyrir skömmu sendi Karl Th. Birgisson, fyrrverandi framkvæmdastjóri Samfylkingarinnar, pistil ótilkvaddur á amx.is. Þar sagði meðal annars:

Árum saman fullyrti Hannes Hólmsteinn Gissurarson við hvern sem heyra vildi, að Baugur héldi Samfylkingunni uppi fjárhagslega. Þetta löptu alls kyns lærisveinar upp eftir meistara sínum og þessi þvæla varð að einhvers konar möntru íhaldsmanna í kosningabaráttunni 2003. Þessu trúðu margir og trúa kannske sumir enn. Það er jafnvel hugsanlegt að Hannes hafi trúað bullinu í sér sjálfur. Ég vissi betur sem framkvæmdastjóri flokksins á árunum 2002-2005. Við fengum ekki krónu frá Baugi, hvorki helvízkar né öðruvísi. Í greininni minni litlu (herdubreid.is/?p=394) rifjaði ég þetta einfaldlega upp, að gefnu rækilegu tilefni. Ég hélt að vísu viðbrögðin yrðu önnur. Mér finnst nefnilega liggja beint við að spyrja Hannes Hólmstein af hverju hann gekk um í öll þessi ár, þvaðrandi og skrökvandi um hluti sem hann vissi ekkert um -- og hvort þetta sé ekki áreiðanlega eina dæmið um slíkt. Ég er þess fullviss að DV og smáfuglarnir leita svara við því.

Ég sendi Karli Th. Birgissyni tölvuskeyti af þessu tilefni 10. júní 2009:

Mér er ljúft og skylt að svara spurningu þinni. En gæti ég fengið upplýsingar um það, hvar ég á að hafa haldið þessu fram (að Baugur héldi Samfylkingunni uppi fjárhagslega)? Ég vildi gjarnan fá svar innan tíu daga, ella hlýt ég að líta svo á, að þú getir ekki fundið orðum þínum stað. Til hægðarauka sendi ég lögmanni mínum afrit af þessu skeyti.

Karl Th. Birgisson svaraði daginn eftir, 11. júní 2009:

Hafðu þakkir fyrir bréfið, með svona líka fallegum gæsalöppum. Ég verð því miður að valda þér vonbrigðum. Það er margra manna verk að safna saman lygaþvælu þinni um Samfylkinguna og Baug, svo ekki sé fleira nefnt til sögu. Hitt þykir mér verra, ef þú manst svo illa þín eigin ummæli og skrif, þó þetta nýleg. Er ekki nokkuð alvörumál fyrir virðulegan háskólaprófessor að þannig sé fyrir honum komið?

Ég svaraði samdægurs:

Kæri Karl, ef ég hef sagt þetta svo oft og svo víða sem þú segir, þá getur ekki verið neitt mál fyrir þig að benda mér að minnsta kosti á eitt dæmi. Ég vil gjarnan, að þú gerir það.

Karl svaraði að bragði:

Langt síðan ég hef eignazt pennavin. Ég get samt ekki litið á það sem hlutverk mitt að uppfylla óskir þínar og langanir. Flestir fræðimenn sem ég þekki halda nokkuð nákvæmar skrár um það sem þeir segja og gera á opinberum vettvangi. Nema náttúrlega þeir vilji ekki kannast við þau, sem er sjaldgæft. Ég þekki að vísu ekki til aðstæðna hjá þér.

Ég skrifaði Karli aftur tölvuskeyti 15. júní 2009:

Kæri Karl, ég hef engan áhuga á að íþyngja þér með óskum mínum og löngunum, enda beinast þær ekki beinlínis að þér. En í ljósi þess, að þú fullyrðir ýmislegt um mig og mín skrif, hlýt ég að hafa rétt á því að biðja þig um dæmi. Mig rekur ekki minni til þess að hafa fullyrt, að „Baugur héldi Samfylkingunni uppi fjárhagslega“, eins og þú hefur eftir mér. Ég veit ekki til þess, að ég hafi sagt neitt í líkingu við þetta. Hvers vegna vilt þú ekki benda mér á dæmi um þetta, ef ég hef gert þetta? Ég vil gjarnan gefa þér kost á því að finna þessum ummælum þínum einhvern stað, ef þú getur, því að ég get það ekki sjálfur. Ef ekki, og þetta reynast vera hugarórar þínir og uppspuni, þá að biðjast afsökunar í góðu.

Karl svaraði sama dag:

Ósköp ertu elskulegur, Hannes. Og gaman að fá frá þér öll þessi bréf. En ólíkt því sem þú kynnir að halda -- og það þótt ég sé einlægur aðdáandi þinn -- þá hef ég ekki dundað við það síðustu áratugi að klippa út úr blöðunum það sem þú hefur látið frá þér fara um mann og annan. Áhugann hef ég vitaskuld ærinn, en tíminn hefur einhvern veginn ekki náð að tengja sig við okkur tvo. Forláttu þótt ég segi það: Í eigingirni minni tími ég ekki að eyða dýrmætum sumardögum á Landsbókasafninu í þessa annars ágætu hugmynd þína, að fletta þér upp í lesefni landsmanna. Ég hygg raunar að fleiri en lesa og heyra vildu hafi orðið vitni að málflutningi þínum um Samfylkinguna og Baug á umræddum árum. Og skil vel af hverju þú kýst að gleyma því öllu sem rækilegast og það hratt. Hitt hlýtur þér líka að vera ljóst, að ég get ekki beðið þig afsökunar á þínum eigin heilagraut, hvorki í góðu né illu. En það er óvænt ánægja að fá svona skemmtileg bréf. Þau eru fágæt í nútíðinni. Hlakka til að heyra frá þér aftur.

 

Í ritnefnd tímaritsins Herðubreiðar, þar sem ásakanir Karls birtust fyrst, sitja nokkrir menn. Ég sneri mér til þeirra í því skyni að koma leiðréttingu minni á framfæri. Einn þeirra var Guðmundur Andri Thorsson rithöfundur, en hann hefur tekið að sér í vikulegum pistlum árum saman að siðbæta þjóðina, svo að ég hélt, að hann væri ekki fráhverfur því að siðbæta sjálfan sig. Ég sendi honum eftirfarandi tölvuskeyti 23. júní:

Kæri Guðmundur Andri, þú situr í ritnefnd veftímaritsins Herðubreiðar. Þar birtist pistill, merktur ritstjóra tímaritsins, Karli Th. Birgissyni, undir heitinu „Leiguþý og baugsdindlar II“ 21. mars 2009, þar sem sagði: „Hannes Hólmsteinn sérhæfði sig í því í nokkur misseri að halda því fram að Baugur héldi Samfylkingunni uppi fjárhagslega.“ Ljóst er af samhenginu, að hann á við þau ár, er hann var framkvæmdastjóri Samfylkingarinnar, sem mun hafa verið 2002-2005. Ég kannast ekki við að hafa haldið þessu fram, hvorki þá né fyrr né síðar, og er það mál alveg óskylt því, sem nýlega hefur komið fram um fjárhagsleg tengsl Baugs og Samfylkingarinnar. Þar sem ég fann ekkert í fórum mínum um þetta, en gat auðvitað ekki treyst minni mínu að fullu, sendi ég Karli skeyti og bað hann að benda mér á þá staði, þar sem ég hefði haft þessi ummæli. Hann hefur svarað skætingi einum, sem hann hefur raunar birt á Herðubreið, en ekki bent á nein dæmi. Nú skora ég á þig og aðra ritnefndarmenn, sem berið auðvitað einhverja ábyrgð með ritstjóranum í krafti stöðu ykkar sem ritnefndarmanna og sem hljótið líka að vilja hafa það, sem sannara reynist, að leggja að ritstjóranum annaðhvort að finna orðum sínum stað eða leiðrétta þau á sama stað og þau birtust. Mér finnst eðlilegt að reyna til þrautar að  ljúka þessu í góðu, en ég veit, að þið ritnefndarmennirnir eruð sammála mér um það, að menn hljóta að eiga siðferðilegan og lagalegan rétt á því, að ekki sé vísvitandi sagt ósatt um þá, og megi leita þess réttar síns. Ég hygg líka, að þið séuð sammála mér um, að ritstjórar og ritnefndarmenn hljóti að bera einhverja ábyrgð á orðum, sem birtast í tímaritum þeirra, jafnvel þótt þau séu veftímarit.

Guðmundur Andri svaraði stuttaralega sama dag:

Þið verðið að útkljá ykkar deilur án mín. Þær eru mér með öllu óskiljanlegar.

Ég svaraði honum samdægurs:

Kæri Guðmundur Andri, málið er einfalt. Þú ert ritnefndarmaður í Herðubreið. Með því lýsir þú yfir almennum stuðningi við tímaritið, en auðvitað ekki við allt, sem í því birtist, enda ætlast enginn til þess. Í þessu tímariti birtist fullyrðing um mig eftir ritstjórann, sett fram í árásarskyni. Ég bið hann að finna þessari fullyrðingu sinni stað. Hann svarar skætingi einum og neitar að gera þetta. Er ekki eðlilegt, að ritnefndarmaðurinn hlutist til um, að ritstjórinn finni annaðhvort fullyrðingu sinni stað eða leiðrétti hana? Er það eitthvað óskiljanlegt? Ég tel, að það sé í senn skiljanlegt og eðlilegt. Maður með sómatilfinningu eins og þú á að hlutast til um í tímariti, sem hann er í ritnefnd hjá, að haft sé það, sem sannara reynist. Ég ætla að reyna til þrautar að leysa þetta mál í góðu, enda er það í hag tímaritinu Herðubreið.

Guðmundur Andri svaraði mér að bragði:

Ég skil ekki hvers vegna þú neitar því svo ákaft að hafa haldið fram fjárhagslegum tengslum Samfylkingar og Baugs. Sú bjargfasta skoðun þín var á allra vitorði - ég hélt raunar að þú værir stoltur af henni. Má vera að þú hafir látið þér nægja opinberlega að dylgja um þetta eða eftirláta lærisveinum að halda því fram. Ég bara veit það ekki og læt mér það raunar í léttu rúmi liggja. Ég skil ekki æsing þinn yfir því að Karl skuli hafa haft orð á þessu. Og standirðu í þeirri trú að ummæli Karls hafi á einhvern máta breytt einhverju um mannorð þitt þá held ég að ég geti næstum fullyrt að það er misskilningur. Séu þessi orð Karls röng - geturðu ekki bara leiðrétt þau? Satt að segja lít ég ekki svo á að ritnefndarsetu minni í Herðubreið fylgi boðvald yfir Karli Th Birgissyni. Ég get [ekki] með nokkru móti farið að segja honum fyrir verkum. Hann myndi fyrir það fyrsta aldrei hlýða mér - ekki frekar en hann hlýðir þér. Karl er alveg sérlega óhlýðinn og mér liggur við að segja baldinn einstaklingur. Sem er einmitt sá eiginleiki í fari hans sem mér þykir ágætastur. Alls konar fólk er að klaga hann fyrir mér, ýmis misjafnlega glannaleg skrif hans  sem mér koma ekkert við og er oftast hjartanlega ósammála, eins og ég segi líka þessum klöguskjóðum. Hvað á ég að gera? Slá á puttana á honum? Lesa honum fyrir greinar? Minn hlutur að þessum vettvangi hefur  einungis verið sá að vera þarna einhvers  staðar til að ráðgast við (sem hann hefði mátt gera oftar!), einhvern tímann prófarkalas ég eitthvað og skrifaði svolítinn pistil um daglegt mál. En það er ekki eins og maður sé einhver bankaráðsmaður.

Ég svaraði:

Kæri Guðmundur Andri, þú lætur eins og þú vitir ekki, um hvað málið snýst, en auðvitað gerir jafnglöggur maður og þú sér alveg grein fyrir því. Í tímariti, sem þú ert í ritnefnd hjá, er haldið fram ákveðinni fullyrðingu. Ég spyr, hvernig unnt sé að finna henni stað. Ég fæ ekkert nema skæting fyrir. Hvers vegna getur tíimaritið ekki annaðhvort fundið þessu stað eða leiðrétt það? Ég er ekkert ákafur í þessu máli, og það er auðvitað fullkomið smámál. En einmitt vegna þess að það er smámál, skil ég ekki, hvers vegna Herðubreið getur ekki gert annað af tvennu, fundið orðum sínum stað eða leiðrétt þetta. Hvert er málið? Hver er vandinn? Eru ekki allir sammála um að hafa það, sem sannara reynist? Það er allt annað mál, hvaða skoðun ég kann að hafa haft á einhverju máli (til dæmis fjárhagslegum tengslum Baugs og Samfylkingarinnar) og hvort sú skoðun hefur verið staðfest með nýjum upplýsingum. Málið snýst ekki um það, heldur um eitt afmarkað atriði: Hvar eru gögnin um það, að ég hafi haldið þessu fram, sem Herðubreiðarritstjórinn sagði, að ég hefði haldið fram (og ekki aðeins einu sinni, heldur gert það ásamt öðrum að einhverju aðalmáli íslenskra stjórnmála)? Ég man ekki til að hafa gert það neins staðar, en get ekki verið viss. Ef ritstjóri Herðubreiðar er að bera á mig eitthvað, sem hann getur ekki staðið við, hlýtur að vera lágmarkskrafa, að hann leiðrétti það. Er það ekki?

Guðmundur Andri svaraði þá:

Af hverju erum við að skrifast á um þetta? Við gætum skrifast á um æskuljóð Jónasar, losta Gunnars á Hlíðarenda, ofsa Guðrúnar Gjúkadóttur, mildi Freyju, þunglyndi Gröndals. Þú gætir borið undir mig hugmyndir þínar um sálarstríð Bjarna Benediktssonar, ræðusnilld Benedikts Sveinssonar, ættjarðarást Huldu, drenglyndi Bergþóru, alþjóðahyggju Jóns Sigurðssonar. Um kommúnisma, Sókrates, Newton, hvalveiðar við Ísland, tunglið í íslenskum skáldskap,  prjónaskap, Nixon, snilli Jóns Þorlákssonar, skyr. Um sumarkvöldin í Flatey, goluna í Ásbyrgi, Tinna, Bítlana, Edith Piaf og André Breton. Við gætum talað saman og skipst á hugsunum og lífsreynslu. Það er jafnvel ekki óhugsandi að við gætum orðið einhverju nær um eitthvað á því. En þú spyrð mig - þú þráspyrð mig - um eitthvað sem Karl Th Birgisson segir að þú hafir sagt - og sendir einhverjum Heimi hjá Lex öll bréfin eins og ég sé allt í einu mættur sem vitni í sakamáli. Og þegar ég nenni ekki að taka þátt í þessari vitleysu sakarðu mig um að láta sem ég viti ekki um hvað málið snýst. Ég veit að minnsta kosti í hvað ég nenni að eyða mínum tíma. Og nú þarf ég að fara að vinna.

Guðmundur og Karl birtu tölvuskeyti sín (og mín líka) fram að þessu á herdubreid.is. Þótt þeir hefðu ekki fyrir því að fá leyfi mitt til þess, geri ég enga athugasemd við það. En af einhverjum ástæðum birtu þeir ekki svar mitt næsta dag:

Kæri Guðmundur Andri, ég þakka þér mælskubrögðin. Þau eru fimlega af hendi leyst, eins og þín var von og vísa. Ég veit, að þetta er lítið mál, en þú kýst enn að misskilja það. Enginn ætlast til þess, að þú ritskoðir efni frá ritstjóranum eða sért honum jafnvel sammála um eitt eða neitt. En ég get ekki skilið þig öðru vísi en svo, að þú vijir ekki sem ritnefndarmaður hlutast til um það, að tímaritið annaðhvort finni orðum sínum um mig stað eða leiðrétti þau. En er það ekki sjálfsögð krafa, sem gera á til allra tímarita og sem ritnefndarmenn ættu sérstaklega að gera til þeirra tímarita, sem þeir taka að sér að vera í ritnefnd hjá?

Guðmundur Andri svaraði:

Þetta eru ekki mælskubrögð Hannes. Vonandi muntu átta þig á því einhvern tímann. Með frómum óskum.

Aðrir ritnefndarmenn svöruðu í svipuðum dúr og Guðmundur Andri, en með minni tilþrifum. Lauk þessum orðaskiptum á síðasta skeyti Guðmundar Andra. Höfðu ýmsir skemmtun af, þótt kjarni málsins virðist hafa farið fram hjá þeim: Eftir stendur og er fullreynt, að Karl Th. Birgisson og lið hans treystir sér ekki til að finna fullyrðingum sínum stað (þótt það sendi ótilkvatt árásir á mig á netsíður). Samt vill þetta lið ekki leiðrétta fullyrðingar sínar, heldur svarar skætingi og mælskubrögðum einum til, þegar rætt er kurteislega við það. Hvaða úrræði á ég?