Syndir mæðranna

Í Fróðleiksmola 1. ágúst 2020 nefndi ég dæmi um þá afsiðun, sem stríð hafa í för með sér. Í lok síðari heimsstyrjaldar flýðu um 250 þúsund Þjóðverjar undan Rauða hernum rússneska yfir Eystrasalt til Danmerkur. Þar voru þeir umsvifalaust lokaðir inni í fangabúðum. Danska læknafélagið sendi frá sér tilkynningu um, að læknar myndu ekki hlynna að flóttafólkinu á neinn hátt. Um þrettán þúsund flóttamenn önduðust, þar af sjö þúsund börn undir fimm ára aldri. Flest börnin hefðu lifað, hefðu þau fengið aðhlynningu.

Í grúski mínu rakst ég nýlega á annað dæmi, en frá Noregi. Í stríðslok voru börn norskra stúlkna og þýskra hermanna orðin um tíu þúsund. Þótt stúlkurnar hefðu ekki brotið nein lög, var farið illa með þær eftir uppgjöf Þjóðverja, hárið rakað af þeim sumum og gerð að þeim hróp á götum og torgum. Nefnd, sem skipuð var til að gera tillögur um meðferð barnanna, fékk geðlækni einn til að meta þau, Ørnulf Ødegard. Hann gaf út allsherjarvottorð um þau. Sagði hann mæður þeirra almennt vera treggáfaðar og geðvilltar, og líklega væru barnsfeðurnir það líka, úr því að þeir hefðu valið sér þær til fylgilags. Taka yrði börnin af mæðrunum og ala upp á hælum. Sem betur fer var ráðum Ødegards ekki fylgt. En margar mæðurnar voru reknar með börn sín til Þýskalands. Sum börnin voru send í ættleiðingu til Svíþjóðar án vitundar eða samþykkis mæðra sinna. Þau, sem eftir voru, ólust mörg upp á barnaheimilum og sættu flest aðkasti. Er þetta mál blettur á sögu Noregs.

Ødegard var raunar líka annar af tveimur geðlæknum, sem vottuðu, að norska skáldið Knut Hamsun væri geðbilaður, en hann hafði verið eindreginn stuðningsmaður nasista. Var Hamsun lokaður inni á hæli, en með bók, sem hann samdi um reynslu sína, Grónar götur, afsannaði hann rækilega sjúkdómsgreiningu læknanna.

(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 30. apríl 2022.)