Hvar er föðurlandið?

Föðurland manns er ekki nauðsynlega landið, þar sem hann fæddist eða ólst upp, enda hafa einstaklingar, fjölskyldur og þjóðir flust til í aldanna rás. En hvar er þá föðurlandið?

Gríska gamanleikjaskáldið Aristófanes svaraði í leikritinu Plútosi: „Föðurland manns er, þar sem honum gengur vel.“

Rómverska skáldið Marcus Pavius sagði hins vegar: „Föðurland er alls staðar, þar sem gott er að vera.“

Þaðan er sennilega runninn rómverski málshátturinn kunni: „Ubi bene, ibi patria.“ Föðurlandið er hvar, sem gott er að vera.

Fjöldi afbrigða er af þessum orðum. Rómverski rithöfundurinn Quintus Curtius Rufus skrifaði til dæmis í verki um Alexander mikla: „Patria est ubicumque vir fortis sedem sibi elegerit.“ Föðurland mikilmennis er hvar, sem hann kýs að setjast að.

Enska skáldið John Milton sagði hið sama og Aristófanes í bréfi til Peters Heimbachs 15. ágúst 1666: „Our country is wherever we are well off.“ Föðurland okkar er hvar, sem okkur gengur vel.

Ítalska ljóðskáldið Apostolo Zeno sagði í söngleiknum Temistocle (1721): „La patria al saggio è dove trova il bene.“ Föðurland spekingsins er hvar, sem honum líður best.

Bandaríski byltingarmaðurinn James Otis hafði hins vegar að kjörorði: „Ubi libertas, ibi patria.“ Föðurlandið er hvar, sem ég er frjáls.

Og Stephan G. Stephansson, sem fluttist frá Íslandi til Kanada, orti 1920:

Hvar sem mest var þörf á þér,

þar var best að vera.

(Þessi fróðleiksmoli birtist í Morgunblaðinu 28. janúar 2011 og er sóttur í ýmsa staði í bók mína, Kjarna málsins. Fleyg orð á íslensku, en sú bók hentar afar vel sem tækifærisgjöf.)