Erindi Ragnars Árnasonar

Dr. Ragnar Árnason prófessor er okkar eini sérfræðingur í fiskihagfræði, sem nýtur alþjóðlegrar viðurkenningar (ásamt Rögnvaldi Hannessyni í Björgvin). Fróðlegt er að heyra, hvað hann sagði á nýliðnum aðalfundi Landssambands íslenskra útvegsmanna, og styðst ég þar við endursögn Fiskifrétta og Andríkis.is:

Ragnar sagði í erindi sínu að sjávarútvegur væri mikilvægasti atvinnuvegur landsins og undirstaða annars atvinnulífs. Beint framlag hans til vergrar þjóðarframleiðslu væri 8-9% en þær tölur segðu aðeins hluta sögunnar. Þjóðhagsreikningar mældu aðeins laun og hagnað „en ekki hvernig framlagið margfaldast í gegnum þjónustugeirann. Hagmælingar benda til þess að sjávarútvegurinn standi undir 16-25% af því sem við höfum að bíta og brenna á Íslandi. Því er gríðarlega mikilvægt að reka sjávarútveg á eins hagkvæman hátt og frekast er unnt.“

Sumir halda að aflamarkskerfið sé séríslenskt, og þá auðvitað spilling eins og sumir ímynda sér að flest sé á Íslandi. Svo er alls ekki. Aflamarkskerfi er algengasta fiskveiðistjórnarkerfi í heiminum og fjölgar stöðugt þeim ríkjum sem taka það upp. Meðal þeirra fjölmörgu ríkja sem nú nota aflamarkskerfi eru Ástralía, Bandaríkin, Bretland, Danmörk, Frakkland, Holland, Kanada, Noregur, Spánn, Svíþjóð og Þýskaland.

Eitt af því sem margir hafa á heilanum er úthlutun kvótaréttinda. Um hana sagði Ragnar í erindi sínu: „Kvótaréttindum er nánast alltaf úthlutað til þeirra sem í greininni eru, sennilega í 99% tilfella. Í örfáum undantekningartilvikum, t.d. í stöku ríkjum í Afríku, er um stjórnvaldsákvarðanir að ræða. Þá eru uppboð á kvótum afar sjaldgæf. Ég hef aðeins fundið fjögur dæmi um slíkt í heiminum. Í tveimur tilvikum, í Eistlandi og Rússlandi, var kvótauppboðum hætt aftur eftir tvö ár, en [í] hinum tveimur eru uppboð ennþá tíðkuð. Annars vegar um að ræða skelfiskveiðar í Washingtonríki í Bandaríkjunum og hins vegar litlar fiskveiðar í Suður-Chile.“

Þá sagði Ragnar að sérstök skattlagning á fiskveiðar í aflakvótakerfum væri afar sjaldgæf, hefði hann aðeins um það tvær undantekningar og væru það lönd með mjög takmarkaða skattstofna. Sérstök skattlagning á sjávarútveginn væri efnahagslega skaðleg, brenglaði rekstrarskilyrði, drægi úr framförum í sjávarútveginum, drægi úr alþjóðlegri samkeppnishæfni sjávarútvegsins og færði framtak og fjármuni milli atvinnuvega. Jafnframt myndi hún ef til vill draga úr skatttekjum þegar fram í sækti.

Lokaorð Ragnars mættu verða öllum til umhugsunar:

Til þess að kvótakerfi skili mestum árangri verða réttindin að vera örugg, þannig að handhafar þeirra geti treyst því að þau verði ekki tekin bótalaust af þeim. Þau þurfa að vera varanleg að minnsta kosti til mjög langs tíma og framseljanleg til að hagkvæmustu fyrirtækin stundi veiðarnar. Öruggar varanlegar aflaheimildir skapa langtímahugsunarhátt. Hvata til þess að byggja upp fiskistofna, hvata til hagkvæmrar nýtingar og verndunar lífríkisins, til skynsamlegra fjárfestinga í skipum, til að fjárfesta í og byggja upp markaði og til hagkvæmra rannsókna og þróunar. Allt sem rýrir kvótaréttindin dregur úr hagkvæmni kvótakerfisins, lækkar framlag sjávarútvegsins til þjóðarbúskaparins og grefur undan framtíð þjóðarinnar. Stjórnvöld ættu því fremur að kappkosta að styrkja þessi réttindi en veikja þau.