„varð ekki birt“

Guðný Ýr Jónsdóttir, ekkja Sigfúsar Daðasonar, mótmælir í Fréttablaðinu 19. nóvember því, sem ég segi um Sigfús í nýrri bók minni, Íslenskum kommúnistum 1918–1998. Þar ber ég í lokakafla stuttlega saman Jón úr Vör, sem mótmælti ofbeldisverkum Kremlverja í lok sjötta áratugar, og Sigfús Daðason, sem gerði það ekki. Guðný Ýr kvartar undan því, að ég vitni ekki í heimildir. Það geri ég fyrr í bókinni, enda er þessi umsögn í lokakaflanum aðeins upprifjun á því og tilvísun til þess.

Ég átti sérstaklega við nokkur atriði, sem nefnd eru í bókinni og Guðný Ýr getur því miður ekki um.

Í fyrsta lagi var Sigfús Daðason þá ritstjóri Tímarits Máls og menningar, sem flutti lesendum sínum lof eitt um kommúnistaríkin.

Í öðru lagi starfaði Sigfús Daðason þá hjá bókafélaginu Máli og menningu, sem Kremlverjar héldu beinlínis uppi með fjárstyrkjum, enda var það þeim hliðhollt.

Í þriðja lagi réðst Sigfús Daðason harkalega 1959 á bók Borísar Pasternaks, Sívago lækni, eins og áróðursmenn Kremlverja gerðu þá um allan heim.

Í fjórða lagi gagnrýndi Sigfús Daðason 1961 opinberlega flóttamanninn Tibor Merlay, sem hingað kom til að segja frá kúgun kommúnista í Ungverjalandi.

Í fimmta lagi hafnaði Sigfús Daðason 1963 ritgerðum Arnórs Hannibalssonar í Tímarit Máls og menningar um kúgun kommúnista í Ráðstjórnarríkjunum og þjónkun íslenskra kommúnista við Kremlverja.

Í sjötta lagi neitaði Sigfús Daðason að segja neitt opinberlega 1963 um uppgjör Halldórs K. Laxness við kommúnismann í Skáldatíma, þótt Morgunblaðið leitaði eftir því.

Á sama tíma birti Jón úr Vör magnað kvæði gegn kúgun Kremlverja, „Lítil frétt í blaðinu.“

Ekkja Sigfúsar Daðasonar segir síðan í grein sinni frá því, sem ég vissi raunar fullvel fyrir, að til er handrit að grein eftir Sigfús, þar sem hann andmælir innrás Kremlverja í Tékkóslóvakíu 1968. Á greinina var skrifað „varð ekki birt“. Með þessu staðfestir ekkjan mál mitt, svo að ekki þarf frekar vitnanna við. Sigfús Daðason treysti sér ekki til þess, þótt hann væri ritstjóri Tímarits Máls og menningar, að birta grein eftir sig um innrásina 1968 gegn vilja annarra ráðamanna Máls og menningar.

Það var einmitt gegn slíkri þögn og slíkri þöggun, sem ég samdi bók mína. Grein Guðnýjar Ýrar er frekari staðfesting á því, hversu nauðsynlegt var að ráðast í það verk. Sem betur fer þurfti ekki að skrifa á handritið að bók minni „varð ekki birt“.

(Grein í Fréttablaðinu 22. nóvember 2011.)

Ný dönsk bók staðfestir frásögn mína

Margt er skrifað um undirróður og njósnir hinnar alþjóðlegu kommúnistahreyfingar og þátt Íslendinga í þessu í nýútkominni bók minni, Íslenskum kommúnistum 1918–1998. Eftir að ég sendi handritið í prentsmiðju, barst mér ný dönsk bók, Verdensrevolutionens generalstab. Komintern og det hemmelige apparat (Herráð heimsbyltingarinnar. Alþjóðasamband kommúnista og launráð þess), eftir dr. Niels Erik Rosenfeldt. Þar er margt staðfest, sem ég held fram í bók minni.

Eitt er það, að Signe Sillén, eiginkona sænska kommúnistaforingjans og Íslandsfarans Hugos Silléns, sinnti verkefnum fyrir leyniþjónustu Kremlverja á þriðja og fjórða áratug. Munnlegar heimildir, sem dr. Þór Whitehead prófessor lét mig fá, hermdu, að hún hefði um skeið séð um leynilega fjárstyrki til íslenskra kommúnista. Rosenfeldt, sem þaulkannað hefur skjalasöfn í Moskvu, segir, að hún hafi stjórnað leynilegri móttöku- og sendistöð Alþjóðasambands kommúnista í Stokkhólmi.

Annað er, að Lenínskólinn í Moskvu, sem margir íslenskir kommúnistar sóttu, veittu þjálfun í byltingariðju, en af einhverjum ástæðum hafa þeir Jón Ólafsson í Bifröst og Kjartan Ólafsson, fyrrverandi framkvæmdastjóri Sósíalistaflokksins, viljað gera sem minnst úr þeirri staðreynd í umræðum um eðli og hlutverk íslensku kommúnistahreyfingarinnar. Rosenfeldt segir (bls. 131):

Á námskrá voru meðal annars námskeið í marx-lenínisma, stjórnmálahagfræði, þróun hinnar alþjóðlegu verkalýðshreyfingar og sögu Ráðstjórnarríkjanna og kommúnistaflokksins. En einnig voru haldnar skotæfingar og tilsögn veitt í notkun skotvopna, undirróðri, dulmálssendingum og vopnaðri skæruliðastarfsemi.

Þetta nám var strangleynilegt, og gengu nemendur undir dulnefnum. Hefur mér tekist að hafa uppi á um tuttugu Íslendingum, sem stunduðu þetta nám. En einnig er í bók minni sagt frá nemendum, sem Sósíalistaflokkurinn kom til náms í Ráðstjórnarríkjunum og Mið-Evrópu eftir stríð, og nemendum í flokksskóla Æskulýðsfylkingar Ráðstjórnarríkjanna, Komsomol. Ekki fengu þeir þó neina hernaðarþjálfun, svo að vitað sé.