Jóhanna veit ekki sitt rjúkandi ráð

Það er sorglegt til þess að vita, að á þessum örlagatímum skuli óframbærilegur stjórnmálamaður gegna starfi forsætisráðherra. Jóhanna Sigurðardóttir sat í ríkisstjórn í átján mánuði fyrir hrun, frá vori 2007, en varaði þá aldrei við neinu og hafði ekkert fram að færa annað en kröfur um aukin framlög til eigin áhugamála. Eftir að hún tók við starfi forsætisráðherra, komst ekkert annað að vikum og mánuðum saman en að reka gamlan stjórnmálaandstæðing (en um leið ágætan samstarfsmann sinn), Davíð Oddsson, úr embætti seðlabankastjóra. Jóhanna er mannafæla. Hana skortir sjálfstraust, enskukunnátta hennar er bágborin, og hún veigrar sér við að hitta erlenda þjóðarleiðtoga. Við þessar aðstæður ættu forsætisráðherra og utanríkisráðherra Íslands vitanlega að vera á þönum milli landa til að tala máli Íslendinga við stjórnmálaforingja og fjármálafrömuði. Þess í stað hniprar Jóhanna sig saman niðri í stjórnarráði og sendir jafnóðum til fjölmiðla álitsgerðir frá stofnunum eins og Seðlabankanum án vilja og vitundar fjármálaráðherra síns og seðlabankastjóra, en þessar álitsgerðir eru helst til þess fallnar að styrkja samningsaðstöðu andstæðinga okkar, Breta og Hollendinga, í Icesave-málinu. Fát, fum og ráðleysi einkenna hana. Hún bregst eins við og aðrir, sem vita ekki sitt rjúkandi ráð: hótar og reiðist. Hún man ekki einu sinni, hvað hún hefur áður sagt, svo að hún flækist í mótsögnum. Nú segir hún, að afgreiða verði Icesave-málið til að fá lánafyrirgreiðslu frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og Norðurlöndum. En 13. júlí aftók hún með öllu í þinginu (vegna fyrirspurnar frá Illuga Gunnarssyni), að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn tengdi saman Icesave-málið og lánafyrirgreiðslu. Og 10. ágúst vísaði hún því á bug í þinginu (vegna fyrirspurnar frá Birgi Ármannssyni), að Norðurlöndin settu einhver skilyrði um afgreiðslu á Icesave-málinu, áður en þau veittu lán til Íslands.

Furðuleg verðlaunaveiting

Barack Obama Bandaríkjaforseti virðist vera vænn maður. Hann býður af sér góðan þokka, er vel máli farinn og kann bersýnilega að stilla skap sitt. Það var auðvitað stjórnmálaafrek að sigra tvær öflugustu kosningavélar heims, fyrst þeirra Clinton-hjónanna og síðan Lýðveldisflokksins (Repúblikana). Það ber líka Bandaríkjunum gott vitni, að þeldökkur maður skuli hafa orðið forseti þeirra. Þau eru ekki gallalaus, en þau eru lönd tækifæranna, fjölbreytni, frumkvæðis og sjálfsleiðréttingar. En hverju hefur Obama fengið áorkað í friðarmálum? Ég get ekki verið einn um að furða mig á því, að honum skuli nú hafa verið veitt friðarverðlaun Nóbels. Hann flytur vissulega fallegar og hjartnæmar ræður um frið og virðist þá einlægur. En hvar hefur hann komið á friði? Mér finnst þetta svipað og ef kennari gefur nemanda einkunn, áður en prófið er haldið. Verðlaunanefndinni norsku eru stundum mislagðar hendur. Indjánakona frá Guatemala, Rigoberta Manchu, fékk friðarverðlaunin 1992. Seinna kom í ljós (í bók eftir bandaríska mannfræðinginn David Stoll), að hún hafði ýkt og jafnvel falsað mörg atriði í sjálfsævisögu sinni, sem vakið hafði mesta athygli á henni. Skemmst er að minnast þess, þegar Al Gore fékk friðarverðlaunin 2007, skömmu áður en breskur dómstóll komst að þeirri niðurstöðu, að margt væri rangt eða ónákvæmt í frægri heimildarmynd hans um hlýnun jarðar. Hver ætti að fá verðlaunin? Ég hef eina tillögu: Hinn frjálsi markaður. Þar ræður verðið, ekki sverðið. Eins og sagt var á 19. öld: Tilhneiging okkar til að skjóta á náungann stórminnkar, ef við sjáum í honum væntanlegan viðskiptavin.

Náskershirðin

Fyrir einhverjum misserum kom Hreinn Loftsson, yfirritstjóri DV, hróðugur fram með orðið „náhirð“, en það notar hann um nokkra kunna stuðningsmenn Davíðs Oddssonar, þar á meðal Björn Bjarnason, Kjartan Gunnarsson og mig. Orðið sótti Hreinn áreiðanlega í kvæði Einars Benediktssonar um Fróðárhirðina, en það orti Einar, þegar hann tók að lengja eftir opinberum leyfum til að virkja þau fallvötn, sem hann hafði keypt af íslenskum bændum. Þótti Einari Jón Magnússon forsætisráðherra og aðrir stjórnmálamenn fara helst til gætilega. Kann hlutur Jóns í því máli þó að hafa verið betri en Einars, sem átti til fjárglæfra, svo að ekki sé meira sagt. Þegar ég hitti á dögunum Sigurjón M. Egilsson, sem vann með Hreini Loftssyni á DV, sagði hann mér, að Hreinn skrifaði nánast allar þær nafnlausu greinar í DV, þar sem orðið „náhirð“ væri notað. Ég hlýt hins vegar að segja, að mér er mikill sómi sýndur með því að vera nefndur í sömu andrá og þeir Björn og Kjartan, og ekki er síður heiður að því, sem talið er sameina okkur, stuðningnum við Davíð Oddsson. En Íslendingar ættu að hafa meiri áhyggjur af annarri hirð. Það er Náskershirðin, — hirðin í kringum Jón Násker, Jón Ásgeir Jóhannesson, skuldakóng Íslands, sem reynt hefur að breyta þessari eyju okkar úti í Dumbshafi í sannkallað Násker. Þessi hirð starfar á Baugsmiðlunum. Af einhverjum óskiljanlegum ástæðum hefur Jón Násker haldið fjölmiðlum sínum, þótt hann sé löngu gjaldþrota, og notar hann þá ótæpilega til að leiða athyglina frá eigin sök. Fjölmiðlar hans hamast á öðrum útrásarvíkingum og auðjöfrum, en minnast sárasjaldan á Jón Násker og þá aðeins fyrir siðasakir. Jón Násker þykist ekki eiga DV, en auðvitað er Hreinn aðeins þar til að gæta hagsmuna hans. Blaðið er notað til óþrifalegri verka en aðrir Baugsmiðlar treysta sér til. Bankahrunið íslenska á sér margar og flóknar ástæður, ekki síst kerfisgalla í EES-samningnum og fádæma fautaskap Breta. En ef einhverjir nafngreindir íslenskir einstaklingar bera ábyrgð á því, þá eru það Jón Násker og klíkan í kringum hann, liðið á lystisnekkjunum og í einkaþotunum, sem safnaði skuldum eins og það ætti lífið að leysa, en beitti jafnframt fjölmiðlum sínum og auði gegn öllum þeim, sem þorðu að gagnrýna það. Og sá er annar munur á Náskershirðinni og okkur í „náhirð Davíðs“, að við fylgjum sannfæringu okkar, en Náskershirðin þiggur aðeins mála.

Afsögn Ögmundar

Afsögn Ögmundar Jónassonar á dögunum kom flestum á óvart. Jóhanna Sigurðardóttir setti honum bersýnilega stólinn fyrir dyrnar í Icesave-málinu. Furðu sætir hins vegar, að Steingrímur J. Sigfússon skuli dylgja um það, að Ögmundur hafi ekki treyst sér í sparnaðaraðgerðir í heilbrigðismálum. Það eru kaldar kveðjur frá flokksbróður og augljóst, að mikið hefur gengið á hjá Vinstri-grænum síðustu vikur og mánuði, þótt hljótt hafi farið. Samkór stjórnarsinna á Netinu hefur tekið hressilega undir með Steingrími. En hvers vegna má Ögmundur ekki eiga það, að hann er trúr sannfæringu sinni? Það er skiljanlegt, að hann geti ekki samþykkt frekari tilslakanir í Icesave-málinu. Ögmundur spyr eins og við hin: Hvers vegna í ósköpunum vill ríkisstjórnin ekki láta reyna á það fyrir dómstólum, hvort okkur beri að greiða skuldir, sem aðrir hafa stofnað til, áður en hún semur um greiðslu þeirra? Hvers vegna unir hún því, að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn komi fram eins og handrukkari fyrir Breta og Hollendinga? Hvað er hið hræðilega, sem gerist, ef við segjum blátt áfram: Við borgum ekki? Varla senda Bretar fallbyssubáta hingað norður í Dumbshaf. Reynslan hefur líka margsýnt, að eitt ríki getur ekki komið í veg fyrir viðskipti annarra ríkja, enda eru Bretar vitaskuld bundnir af milliríkjasamningum eins og við. Ef við getum boðið fisk, ferðaþjónustu og rafmagn á góðu verði, þá munu alltaf vera til kaupendur, hvað sem Bretar segja. Ólafur Thors sagði við Harold Macmillan á sínum tíma, þegar leysa þurfti landhelgisdeiluna: „Nú erum við í vanda. Við getum ekki skotið. Þið viljið ekki skjóta.“ Stórþjóðir búa við hömlur eins og smáþjóðir. Þótt við eigum að standa við allar okkar alþjóðlegu skuldbindingar, megum við ekki láta Breta hræða úr okkur líftóruna.

Þing ungra jafnaðarmanna

Ég flutti framsögu ásamt Kristrúnu Heimisdóttur, lögfræðingi og heimspekingi, á þingi ungra jafnaðarmanna sunnudaginn 4. október um, hvaða hugmyndir ættu að verða okkur leiðarljós út úr þrengingunum. Ég minnti á kenningu bandaríska heimspekingsins Johns Rawls, sem Kristrún og aðrir Samfylkingarmenn hafa mjög hampað. Samkvæmt henni er það skipulag réttlátt, þar sem hagur hinna bágstöddustu er eins góður og hann getur framast orðið. Með öðrum orðum réttlætist tekjumunur af því einu eftir kenningu Rawls, að lágtekjufólk hagnist á því. Síðan spurði ég, hvað veruleikinn segði okkur um þetta. Í mælingum á vísitölu atvinnufrelsis (index of economic freedom), kemur skýrt fram, að þær þjóðir, sem búa við víðtækast atvinnufrelsi, njóta um leið bestu lífskjaranna og þá líka tekjulægstu hóparnir þar. Einnig er merkilegur samanburður sænska hagfræðingsins Fredriks Bergström á hinum 50 ríkjum Bandaríkjanna og hinum 25 ríkjum Evrópusambandsins, en samkvæmt honum eru lífskjör í Svíþjóð svipuð og í fátækustu ríkjum Bandaríkjanna, Arkansas og Mississippi. Í tveimur ríkjum Bandaríkjanna, Delaware og Connecticut, eru lífskjör hins vegar svipuð og í því Evrópuríki, þar sem lífskjör eru langbest, Lúxemborg. Enginn getur efast um þessar staðreyndir, enda kaus Kristrún að leiða þær hjá sér. Í fyrirspurnum utan úr sal var hins vegar bent á, að slíkar mælingar væru ófullkomnar, og tók ég undir það, en minnti á, að við höfum með þeim þó eitthvað í höndunum og ekki aðeins orðin tóm.

Umræður voru kurteislegar og málefnalegar. Ég óskaði Jóhönnu Sigurðardóttur, leiðtoga Samfylkingarinnar, til hamingju með daginn og hnykkti á því, að auðvitað hlytu allir heilbrigðir menn að vilja persónulega velgengni stjórnmálaandstæðinga. Stöð tvö sagði frá fundinum.

Einnig talaði ég sama dag við þýsku sjónvarpsstöðina ZDF, en menn undir forystu Christhards Läpple eru þar að gera enn einn þáttinn um bankahrunið íslenska. Þar viðurkenndi ég, að framferði íslenskra bankamanna hefði ekki alltaf verið til fyrirmyndar, en á hitt væri að líta, að Ísland hefði starfað við sömu leikreglur og önnur ríki í EES. Meginástæðurnar til þess, að hin alþjóðlega lánsfjárkreppa kom harðar niður á Íslendingum en öðrum, eru 1) kerfisgalli í EES-samningnum (tryggingarsvæðið var Ísland eitt, en rekstrarsvæðið Evrópa öll, svo að bankana vantaði bakhjarl), 2) fautaskapur Breta (sem minnkuðu áreiðanlega stórkostlega verðmæti lánasafns bankanna með því að setja Landsbankann á lista um hryðjuverkasamtök og taka Kaupþing yfir), 3) glannaskapur bankamanna, en hann má rekja til skorts á aðhaldi eftir hinn sögulega ósigur Davíðs fyrir Golíat sumarið 2004, þegar forsetinn gerðist klappstýra útrásarvíkinga, fjölmiðlar komust í eigu örfárra auðjöfra, stjórnmálamenn bergmáluðu Borgarnesræðurnar illræmdu og dómstólar sendu röng skilaboð út í atvinnulífið með hæpnum úrskurðum.

Hlutdrægni fréttastofu RÚV

Máni Atlason benti á gott dæmi um hlutdrægni fréttastofu RÚV á athugasemd við færslu hjá mér á Facebook:

Sagðar voru fréttir af styrkjamáli Sjálfstæðisflokks linnulaust dögum saman og hver kratinn á fætur öðrum fenginn í búningi fræðimanns til að gefa sitt faglega álit, en daginn sem kom í ljós að Samfylking hafði fengið svo til sömu upphæðir í styrki frá sömu fyrirtækjum var því einfaldlega sleppt að fjalla um málið.

Nú síðast í gær byrjaði fréttamaður RÚV frétt sína "Stjórnarþingmenn vinna nú hörðum höndum að því að leysa skuldavanda heimilanna...", að vísu lítið atriði en hvað veit fréttamaðurinn um það hvort unnið er hörðum höndum að þessu? Þarna er bara einhver fullyrðing um fórnfýsi og dugnað Samfylkingarinnar út í bláinn.

Svona gæti maður lengi talið, en það sér það auðvitað hver maður sem á annað borð horfir á fréttir RÚV að á þeirri fréttastofu starfar fólk sem er hallt undir annað hvort Samfylkinguna eða Evrópusambandsaðild og jafnvel bæði.

Tvö afmæli

30. september er ár liðið frá því, að Davíð Oddsson krafðist þess að fá að tala við ríkisstjórnina til að vara hana við yfirvofandi hruni. Hið eina, sem ráðherrarnir Össur Skarphéðinsson og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir gerðu eftir fundinn, var að ráðast opinberlega á Davíð fyrir þau ummæli hans á fundinum, að sjaldan hefði verið þyngri rök en nú fyrir því að mynda þjóðstjórn, þótt almennt væri hann mótfallinn slíkum stjórnum. Ísland var að hrynja, og þá voru þessi ummæli aðaláhyggjuefni þeirra Össurar og Þorgerðar Katrínar!

Davíð kom á seðlabankaráðsfund, þar sem ég sat, strax eftir ríkisstjórnarfundinn þennan dag, og þykist ég vita, að hann hafi haft yfir okkur bankaráðsmönnum svipaða tölu og ríkisstjórninni. Ég er að sönnu bundinn trúnaði um þann fund, en get sagt það, að allt, sem Davíð sagði þá, hefur komið fram, eins og raunar það, sem hann hafði sagt á næstu bankaráðsfundum á undan. Hann var rödd hrópandans í eyðimörkinni. Fréttamenn hafa aldrei spurt einnar spurningar, sem er ekki mitt að svara: Hvað sögðu og gerðu fulltrúar Samfylkingarinnar í bankaráði Seðlabankans fyrir hrun? Vöruðu þeir einhvern tíma við ástandinu? Gerðu þeir einhvern tíma ágreining um peningastefnuna?

Hitt afmælið, sem má minnast, er sextíu ára afmæli kínverska alþýðulýðveldisins 1. október. Eftir valdatöku kommúnista hófst blóðbað í Kína. Margar milljónir manna voru teknar af lífi. Aðrir sættu kúgun og eftirliti. Allt málfrelsi hvarf í landinu. Þessu er rækilega lýst í Svartbók kommúnismans. En séra Jóhann Hannesson trúboði, sem dvaldist í Kína og síðar í Hong Kong, fræddi Íslendinga líka á þessu í merkum greinaflokkum í Morgunblaðinu 1952. Íslenskir kommúnistar brugðust ókvæða við og réðust harkalega á séra Jóhann, til dæmis þeir Sverrir Kristjánsson og Magnús Kjartansson.