Um hvað snýst málið?

Breska stórblaðið Sunday Times birti sunnudaginn 1. nóvember 2009 fréttaskýringu um hinn flókna málarekstur Jóns Ólafssonar í Bretlandi, þar sem ég var eitt fórnarlambið, og einnig ræddi Andrew Marr sama dag um þennan málarekstur í morgunþætti sínum á BBC. Fyrir skömmu vann Jón skaðabótamál gegn breska ríkinu í undirrétti (sem heitir samt High Court) í Lundúnum. Forsaga þess dóms er löng. Jón hafði höfðað mál gegn mér í Lundúnum haustið 2004 fyrir það, sem hann taldi meiðyrði (á ensku) á heimasíðu minni á vefsvæði Háskóla Íslands. Hafði hann unnið það  mál (fengið útivistardóm sem kallað er), enda hafði ég að ráði dómsmálaráðuneytisins íslenska og lögfræðings Háskóla Íslands ekki tekið til varna ytra. Þar eð breski ræðismaðurinn í Reykjavík hafði ekki stefnt mér eftir íslenskum lögum, eins og honum var skylt, hafði breskur dómari hins vegar að minni kröfu ógilt meiðyrðadóminn yfir mér í Lundúnum í árslok 2006. Um leið veitti sá dómari Jóni sérstaka undanþágu til að þurfa ekki að stefna mér aftur, en halda málinu gegn mér samt áfram. Þessari undanþágu mótmælti ég og skaut því til yfirréttar í Bretlandi (Court of Appeal), sem staðfesti hins vegar, að dómarinn hefði mátt veita þessa undanþágu frá íslenskum lögum um stefnubirtingu. Þessu skaut ég þá til lávarðadeildarinnar, sem synjaði um endurskoðun á dómnum um undanþáguna.

Í skaðabótamáli Jóns gegn breska ríkinu komst breski dómarinn að þeirri niðurstöðu, að hugsanlegur nýr meiðyrðadómur yfir mér úti í Bretlandi yrði aldrei aðfararhæfur á Íslandi, þar sem íslenskur dómari myndi áreiðanlega ekki samþykkja, að breskur dómari gæti veitt undanþágu frá íslenskum lögum. Dæmdi dómarinn Jóni því sömu upphæð og hann hafði fengið í fyrri meiðyrðadómnum, sem ógiltur hafði verið, auk málskostnaðar, sem hleypur á tugum milljóna króna. Breski dómarinn tók enga efnislega afstöðu í gamla meiðyrðamálinu, heldur var aðeins að bæta Jóni skaðann, sem hann hefði haft af því, að breska ríkið hefði af handvömm lokað fyrir honum leið til að reka mál gegn mér í Bretlandi, þar eð vonlaust yrði að ljúka því á Íslandi. Þess má geta, að kostnaður minn af þessu máli hleypur á 20–25 milljónum króna, en Jóns eflaust á talsvert hærri upphæðum.

Í mínum huga snýst þetta mál hins vegar ekki um gamlar illdeilur okkar Jóns, sem við höfum sennilega hvorugur haft sóma af, heldur meginreglur:

Hvers vegna tekur breskur dómstóll sér lögsögu yfir því, sem sagt er á allt öðrum stað, af því að það er sagt á heimsmálinu ensku? (Raunar er óskiljanleg villa í dómi yfirréttar yfir mér, þar sem segir, að heimasíða mín hafi verið hýst í Bretlandi.)

Hvers vegna telur breskur dómari sig geta veitt undanþágu frá íslenskum lögum?

Hvers vegna er kostnaður við meiðyrðamál óbærilegur í Bretlandi fyrir aðra en auðmenn, svo að þeir reyna að velja þennan vettvang öðrum fremur?

Hvers vegna eru dómar í meiðyrðamálum í Bretlandi miklu strangari en annars staðar?

Hvers vegna verndar íslenska ríkið ekki borgara sína gegn þessu einkennilega réttarfari eins og Bandaríkjamenn gera, en þar hafa í mörgum ríkjum verið samþykkt lög til að tryggja, að dómar í breskum meiðyrðamálum séu ekki aðfararhæfir?