Mexíkóborg, mars 2025

Mont Pelerin samtökin eru alþjóðlegt málfundafélag frjálslyndra fræðimanna, sem þeir Friedrich A. von Hayek, Milton Friedman og fleiri stofnuðu árið 1947. Á þingi þeirra í Mexíkóborg 16.–19. mars 2025 kynnti ég nýútkomna bók mína, sem evrópsku íhaldsflokkarnir gáfu nýlega út, Conservative Liberalism, North and South. Var kynningin vel sótt og góður rómur gerður að máli mínu. Sérstaklega fannst áheyrendum merkilegt að heyra um hinn fornnorræna frjálshyggjuarf, sem Snorri Sturluson kom orðum að í Heimskringlu, hugmyndirnar tvær um völd í umboði þinga og réttinn til að afhrópa konunga, ef þeir brutu fornhelg lög.
Mexíkóborg hét Tenochtitlan, þegar Spánverjar komu þangað fyrst haustið 1519, hafði verið stofnuð árið 1325 og var höfuðborg Astekaveldisins. Þar voru stundaðar mannfórnir, þegnarnir kúgaðir hrottalega og strangri stéttaskiptingu haldið uppi. Árið 1521 lögðu Spánverjar Astekaveldið undir sig og reistu nýja borg á rústum hinnar gömlu. Hún varð aðsetur landstjóra Spánverja á víðlendu svæði, konungdæminu Nýja Spáni, sem teygði sig yfir alla Mið-Ameríku, eyjar í Karíbahafi, Mexíkó okkar daga, vesturhluta núverandi Bandaríkja Norður-Ameríku, allt frá Kaliforníu til Flórída, og yfir þvert Kyrrahaf til Filippseyja. Stóð veldi Spánverja í rétt þrjú hundruð ár, til 1821, þegar Mexíkó öðlaðist sjálfstæði, en úr því hafði kvarnast mikið.
Mexíkóborg varð höfuðborg hins nýja ríkis, en ýmsar skýringar hafa verið viðraðar á því, hvers vegna því hefur vegnað miklu verr en grannanum í norðri. Ég tel einna haldbærasta þá, að muninn megi rekja allt til fyrstu evrópsku landnemanna, sem bjuggu við þátttöku (inclusion) í Bandaríkjunum, en sjálftöku (extraction) í Mexíkó.

(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 22. mars 2025).