Nokkrar leiðréttingar við málflutning Stefáns Ólafssonar

Stefán Ólafsson bloggar í gríð og erg, og get ég ekki annað að dáðst að samviskusemi hans. Hann vinnur svo sannarlega fyrir öllu því fé, sem hann hefur fengið í sérverkefni frá ráðuneytum undir stjórn vinstri manna og frá öðrum aðilum, jafnt til „Þjóðmálastofnunar“, sem hann rekur við Háskólann, og til SO Consulting, einkahlutafélags hans.

En því miður þarf að leiðrétta sumt það, sem Stefán segir. Til dæmis segir hann 19. apríl: „Davíð Oddsson stýrði Íslandi inn í stærsta bóluhagkerfi sögunnar og stærsta og dýrasta hrun sögunnar! Gerði svo Seðlabankann gjaldþrota.“

Bóluhagkerfið kom til sögu 2004, eftir að Davíð Oddsson lét af starfi forsætisráðherra, eins og kemur skýrt fram á þessu línuriti dr. Birgis Þórs Runólfssonar hagfræðidósents.

Það ár, 2004, breyttist hagkerfið úr markaðskapítalisma í klíkukapítalisma. Davíð Oddsson var einn fárra, sem vöruðu við hinni fámennu auðklíku, sem þá tók völdin. Stefán Ólafsson var hins vegar í aðdáendahópi auðklíkunnar, eins og kom ósjaldan fram í kaffitímum í félagsvísindadeild.

Bankahrunið á Íslandi var ekki heldur „stærsta og dýrasta hrun sögunnar“. Sjö aðrar þjóðir í Evrópu urðu verr úti í fjármálakreppunni, sem skall á haustið 2008, eins og sést skýrt á þessu línuriti Birgis Þórs.

Seðlabankinn varð ekki heldur gjaldþrota. Fyrirtæki verður gjaldþrota, þegar það getur ekki lengur greitt skuldir sínar. Það gerðist ekki í dæmi Seðlabankans. Skýringarnar á miklu reikningslegu tapi Seðlabankans vegna bankahrunsins voru auðvitað, að hann þurfti að gegna lögboðnu hlutverki sínu, að halda bönkunum uppi eins lengi og hægt væri. Með neyðarlögunum voru kröfur Seðlabankans á viðskiptabankana settar aftar en kröfur innstæðueigenda og með því rýrðar stórkostlega í verði. Jafnframt kom í ljós, að Fjármálaeftirlitið (undir forystu Samfylkingarmanna, en Jón Sigurðsson hagfræðingur var stjórnarformaður þess) hafði ekki gegnt hlutverki sínu nógu vel. Vandi bankanna reyndist ekki vera aðallega lausafjárskortur, heldur eiginfjárvandi. Eignir þeirra og þá aðallega lánasöfnin voru ekki eins traust og ætlað var.

Stefán Ólafsson sagði 31. mars: „Þegar gert er ráð fyrir að hægt sé að stórauka tekjur ríkissjóðs með mikum skattalækkunum (allt að því tvöfalda þær eins og línurit Hannesar bendir til), þá eru menn komnir inn á fagsvið gullgerðarmanna miðaldanna.“

Ég hef aldrei haldið því fram, að skattalækkanir myndi greiða fyrir sig sjálfar að öllu leyti til skamms tíma. Það, sem ég hef sagt (og enginn ágreiningur er um meðal þeirra, sem skoðað hafa málið), er, að við skattalækkanir fara af stað öfl, sem gera sitt til að vega á móti tekjutapi ríkisins í fyrstu. Menn skapa meiri verðmæti, leggja harðar að sér. Þessi áhrif (sem kölluð eru Laffer-áhrif eftir bandarískum hagfræðingi) koma síðan skýrar og frekar fram til langs tíma.

Í bloggi 22. febrúar sagði ég til dæmis:

Hvernig er hægt að lækka skatta við núverandi skilyrði? Svarið er, að sósíalistar hugsa sér alltaf, að lífið sé kyrrstætt. Þeir halda, að kakan sé föst stærð, sem við eigum að halda langa fundi um, hvernig skipta eigi, og skipta henni síðan í smærri og smærri sneiðar.

En frumskilyrði kökunnar er öflugt bakarí, og kakan getur stækkað, ef bakarinn fær það verð fyrir kökuna, sem hann er ánægður með. Lífið er ekki kyrrstætt, heldur á sér þar stað lífræn þróun (og stundum öfugþróun, eins og við höfum séð síðustu árin).

Síðan sagði ég, að:

með lækkun skatta myndu fjárfestingar aukast, hjól atvinnulífsins taka að snúast, fólk að skapa meiri verðmæti. … En hvað gerist til skamms tíma? Hvernig á að brúa bilið, þegar tekjur ríkisins lækka vegna skattalækkana? Svarið er einfalt. Það er verulegt svigrúm til að hagræða í ríkisrekstri. Í annan stað kemur vel til greina að selja einhverjar eignir, og í þriðja lagi má taka lán innan lands eða utan til skamms tíma, sé það notað til að brúa bilið, uns skatttekjur taka að aukast til langs tíma.

Hitt er annað mál, að stundum geta Laffer-áhrifin verið mjög öflug. Það sýndi ég á línuriti, sem ég tók frá Nóbelsverðlaunahafanum Edward Prescott, sem sýndi annars vegar skatthlutfall á fyrirtæki, hins vegar skatttekjur ríkisins af fyrirtækjum sem hlutfall af landsframleiðslu fyrir árin 1985 til 2003, þegar tekjuskattur á fyrirtæki var lækkaður mjög verulega (og þetta var fyrir lánsfjárbóluna).

Þótt ótrúlegt megi virðast, fullyrðir Stefán Ólafsson, að þetta línurit Prescotts sé falsað. Birgir Þór Runólfsson hefur svarað því vel á bloggi sínu, og nægir að vísa í það. Tölur Prescotts voru fengnar úr opinberum gögnum á þeim tíma, en Birgir Þór bendir á, að niðurstaðan er hin sama, ef teknar eru tölur hagstofunnar og tölur OECD. 

Allt þetta hefur komið fram opinberlega. Ég geri mér grein fyrir, að þetta mun ekki hafa nein áhrif á Stefán Ólafsson. Hann mun halda áfram að endurtaka missagnir sínar. En vonandi vilja einhverjir lesendur bloggs hans hafa það, sem sannara reynist.