Stefán Ólafsson gleymir sér

Fróðlegt hefur verið að fylgjast með umræðum þeirra Birgis Þórs Runólfssonar, Skafta Harðarsonar, Stefáns Snævarrs, Jóns Steinssonar og Stefáns Ólafssonar á Netinu um atvinnufrelsi, lífskjör og hagvöxt. Allir hafa þátttakendurnir verið málefnalegir nema Stefán Ólafsson, sem eys svívirðingum yfir þá Birgi Þór og Skafta. Er einkennilegur og stríður tónn í máli hans og fer illa fræðimanni. Ein athugasemd Stefáns vakti undrun mína. Hann segir á bloggi Skafta Harðarsonar:

Þú segir: „Hann hélt því fram fyrir kosningar 2003 að hér væri miklu meiri fátækt en á Norðurlöndum.“ Ég hélt engu slíku fram 2003 og skrifaði raunar ekkert um fátækt á því ári, né árin þar í kring (leturbreyting mín).

Hér gleymir Stefán Ólafsson sér. Harðar deilur urðu vorið 2003 um fátækt á Íslandi. Stefán var þá forstöðumaður Borgarfræðaseturs, og sú stofnun gaf þetta vor, skömmu fyrir þingkosningar, út bók eftir Hörpu Njálsdóttur um fátækt á Íslandi, og var uppistaðan í henni meistaraprófsritgerð, sem hún hafði unnið undir handleiðslu Stefáns. Taldi Harpa, að fátækt væri hér um 7–10%, talsvert meiri en á Norðurlöndum. Ýmsir urðu til að draga þessar tölur í efa, þar á meðal Sigurður Snævarr hagfræðingur og dr. Benedikt Jóhannesson stærðfræðingur. Taldi Sigurður gögn benda til þess, að fátækt væri óveruleg á Íslandi og aðeins minni í Svíþjóð.

Við svo búið skrifaði Stefán Ólafsson grein í Morgunblaðið 7. maí 2003 undir heitinu „Athugasemdir vegna umræðu um fátækt“. Hann vísaði niðurstöðu Sigurðar Snævarrs á bug með þessum orðum: „Þegar nánar er skoðað og þegar tillit er tekið til þeirra fyrirvara sem Sigurður setur sjálfur við gögn sín, kemur í ljós að það fær ekki staðist að fátækt sé minni á Íslandi en í öllum öðrum löndum.“ Stefán vitnaði að vísu ekki rétt í Sigurð, sem hafði einmitt tekið fram, að fátækt væri líklega minni í Svíþjóð en á Íslandi, en ekki sagt, að fátækt væri „minni á Íslandi en í öllum öðrum löndum“. En síðan sagði Stefán nýlegar rannsóknir sýna, að fátækt væri „heldur meiri á Íslandi en hjá hinum norrænu þjóðunum og nær meðallagi í hópi ríku þjóðanna á Vesturlöndum“.

Útkoma bókar Hörpu Njálsdóttur vorið 2003 bar allt yfirbragð kosningabrellu. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, þá forsætisráðherraefni Samfylkingarinnar, kvað í síðari Borgarnesræðu sinni 15. apríl 2003 bókina vera „biblíuna sína“ og fór um hana hjartnæmum orðum. Hafði Ingibjörg Sólrún í borgarstjóratíð sinni veitt talsverðu fé til Borgarfræðaseturs Stefáns Ólafssonar. Eitthvað hljóðnaði þó Samfylkingarfólk, eftir að Katrín Fjeldsted borgarfulltrúi og Ásta Möller alþingismaður bentu á, að fátækt hafði aukist í Reykjavík, eftir að Ingibjörg Sólrún, þá borgarstjóri, hefði 1995 hert reglur um styrki félagsþjónustu borgarinnar, meðal annars með því að hætta að taka tillit til fjölskyldustærðar við úthlutun slíkra styrkja.

Svo vill þó til, að skera má úr þessum deilum um fátækt árið 2003. Í febrúarbyrjun 2007 kom út viðamikil skýrsla hagstofu Evrópusambandsins með þátttöku hagstofu Íslands, og var hún um fátækt og tekjudreifingu í Evrópulöndum. Þar kom fram hið sama og Sigurður Snævarr hafði reiknað út, að fátækt  var minni á Íslandi en í nokkru öðru Evrópulandi að Svíþjóð undantekinni. Mældist fátækt hér 2003 rétt yfir 5%. Sigurður Snævarr reyndist hafa rétt fyrir sér, Stefán Ólafsson rangt. Í því ljósi er skiljanlegt, að Stefán vilji gleyma þessu og haldi því nú fram fullum fetum, að hann hafi ekkert skrifað um fátækt árið 2003.