Úr Wall Street Journal í gær

Ég skrifaði grein í Wall Street Journal í gær, mánudaginn 8. mars 2010, undir heitinu „Iceland’s Message: Don’t Bail Them Out“ (Boðskapur Íslendinga: Greiðum ekki skuldir annarra). Tilefnið er hin sögulega þjóðaratkvæðagreiðsla á Íslandi síðastliðinn laugardag, 6. mars.

Þar bendi ég á, að deila Íslands við Bretland og Holland snúist um það, að þessi tvö ríki krefji ríkissjóð Íslands um endurgreiðslu á fé, sem þau lögðu út fyrir innstæðueigendur á Icesave-reikningum Landsbankans í löndunum tveimur í upphafi bankahrunsins í október 2008.

Íslendingar telji hins vegar, að ekki hafi verið ríkisábyrgð á innstæðunum. Á þeim hafi aðeins verið ábyrgð Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta, sem stofnaður var og rekinn í fullu samræmi við reglur Evrópska efnahagssvæðisins, EES. Ef fé í þeim sjóði hrekkur ekki til, þá fer hann í þrot, en reikningurinn er ekki framsendur til ríkissjóðs. Norðmenn taka sömu afstöðu. Þeir segja, að ekki sé ríkisábyrgð á hinum norska tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta.

Í öðru lagi viðurkenna evrópskir ráðamenn, þar á meðal Jean-Claude Trichet og Wouter Bos, að reglur EES um innstæðutryggingar voru ekki hugsaðir fyrir allsherjarbankahrun, eins og varð á Íslandi.

Í þriðja lagi áttu Bretar snaran þátt í bankahruninu íslenska með því að neita hinum breska banka í eigu Kaupþings um fyrirgreiðslu á sama tíma og allir aðrir breskir bankar fengu aðstoð og enn frekar með því að stöðva rekstur Landsbankans í Bretlandi og setja hann á lista um hryðjuverkasamtök við hlið Al-Kaída og Talíbana. Þetta felldi auðvitað eigur bankanna stórkostlega í verði.

Ég minni á, að Icesave-málið snúist ekki um neinar smáupphæðir, heldur hugsanlega um hálfa árlega landsframleiðslu Íslendinga. Bretar og Hollendingar hafi neytt Icesave-samningnum, sem felldur var í þjóðaratkvæðagreiðslunni, upp á Íslendinga með hótunum um einangrun landsins og jafnframt notað Alþjóðagjaldeyrissjóðinn sem eins konar handrukkara.

Málið vekji upp almennari spurningu: Eiga skattgreiðendur að bera kostnaðinn af því að bjarga fjáraflamönnum frá sjálfum sér? Ef óreiða er verðlaunuð, þá fyllist heimurinn af óreiðumönnum. Bankamenn og viðskiptavinir þeirra (til dæmis breskir og hollenskir sparifjáreigendur) geta ekki ætlast til þess að hirða gróðann, þegar vel gengur, en neita að bera tapið, þegar illa gengur. Íslendingar hafi fyrir sitt leyti svarað þessari spurningu í þjóðaratkvæðagreiðslunni.