Myndbönd um Kolkrabbann og Baugsklíkuna

Ég flutti erindi á málstofu í Viðskiptadeild þriðjudaginn 5. nóvember 2013 um það, hvort Kolkrabbi hefði löngum ráðið íslensku atvinnulífi ásamt „fjölskyldunum fjórtán“, eins og dr. Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir hefur haldið fram. Einnig ræddi ég um þá kenningu hennar, að Eimreiðarhópurinn hefði síðan tekið við sem valdaklíka, og vísaði ég þvi á bug með ýmsum rökum. Enn fremur gerði ég að umtalsefni árin 2004–2008, þegar Jón Ásgeir Jóhannesson hafði hér mestöll völd og Baugspennarnir fóru mikinn. Ég benti á það, að Ísland naut þá mikils lánstrausts vegna hinnar skynsamlegu stefnu, sem fylgt var árin 1991–2004, þegar verðbólga hjaðnaði niður í hið sama og í grannlöndunum, andvirði seldra ríkisfyrirtækja var notað til að greiða upp skuldir ríkissjóðs, skilvirkt og arðbært fiskveiðistjórnunarkerfi var fest í sessi, sjálfbært og traust lífeyrissjóðakerfi fékk að myndast, skattar voru lækkaðir og réttindi einstaklinga aukin með stjórnsýslulögum og upplýsingalögum.

Ég sýndi línurit, sem ég sótti í skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis á bankahruninu, um skuldasöfnun viðskiptasamstæðnanna þriggja, sem mest kvað að upp úr 2000, Baugsklíkunnar, Exista-hópsins og Björgólfsfeðga. Þar kemur fram, að Baugsklíkan var í sérflokki um skuldasöfnun. Í samanburði við hana fóru hinir hóparnir tveir gætilega. Baugsklíkan var líka í sérflokki um það, að hún var mjög virk í stjórnmálabaráttunni. Hún keypti upp einkamiðlana og sigaði þeim miskunnarlaust á þá, sem hún taldi sér ekki hliðholla. Sú er kaldhæðni örlaganna, að Jón Ásgeir nýtti hið mikla lánstraust, sem Davíð Oddsson hafði skapað erlendis, til þess að berjast gegn Davíð af öllu afli. Má ef til vill hafa sömu orð um það og gert var, þegar Tryggvi Þórhallsson fór í framboð gegn Jónasi Jónssyni frá Hriflu: Sjaldan launar skepnan skaparanum. Illt er einnig til þess að vita, að margt duglegt og gott fólk í bönkum og útrásarfyrirtæki skuli hafa fengið á sig óorð vegna einnar klíku. Ekki á að fordæma allt viðskiptalífið fyrir bankahrun vegna þess, sem Baugsklíkan gerði ein.

Hér er viðtal, sem netsjónvarp Morgunblaðsins tók við mig eftir málstofuna:

Hér sést, í hvað eitthvað af því mikla fé, sem Baugsklíkan tók út úr bönkunum, rann::

Hún ögrar viðteknum viðhorfum

Hver er vinsælasti kvenrithöfundur heims? Hver er um leið áhrifamesti kvenheimspekingur heims? Hún er rússnesk-bandaríski rithöfundurinn Ayn Rand, en bækur hennar hafa selst í 30 milljónum eintaka um allan heim.

Nú er komin út skáldsagan Kíra Argúnova eftir hana á íslensku með eftirmála um Rand, ævi hennar og verk, eftir Ásgeir Jóhannesson, lögfræðing og heimspeking. Af því tilefni talaði kunnur mælskusnillingur, dr. Yaron Brook, forstöðumaður Ayn Rand-stofnunarinnar í Kaliforníu, um Rand og kenningar hennar, meðal annars um vörn hennar fyrir sjálselsku og kapítalisma. Fundurinn var 1. nóvember 2013 kl. 17.15 í stofu N-132 í Öskju, náttúrufræðahúsi Háskóla Íslands.

Kíra Argúnova birtist fyrst á íslensku sem framhaldssaga í Morgunblaðinu 1949, en Frosti Logason útvarpsmaður bjó hana til prentunar, og var það þáttur í B.A. ritgerð hans í Háskóla Íslands undir minni umsjón. Þrátt fyrir nokkra eftirgrennslan er ekki vitað, hver þýddi hana, en farið var vandlega yfir þýðinguna, sem er samt lipur og aðgengileg.

Þess má líka geta, að útvarpsleikritið Aðfaranótt sautjánda janúar eftir Rand hefur að minnsta kosti tvisvar verið flutt í Ríkisútvarpinu í þýðingu Magnúsar Ásgeirssonar.

Guðmundur Ólafsson hagfræðingur segir á bókarkápunni um Kíru Argúnovu: „Raunsönn lýsing á rússneskum örlögum.“ Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntaskýrandi segir: „Mesta bókmenntaverkið af sögum Rands.“ Ég vona, að þau Guðmundur og Kolbrún lendi ekki í neinum útistöðum við Egil Helgason sjónvarpsmann, Stefán Ólafsson félagsfræðiprófessor, Stefán Snævarr heimspekiprófessor og fleiri vinstri sinnaða menntamenn, sem hafa keppst við síðustu daga að fordæma verk Ayns Rands. Bandaríski rithöfundurinn H. L. Mencken sagði um þessa bók, að hún væri „frábær“.

Hér er stórfróðlegt viðtal sjónvarpsmannsins Mikes Wallaces við Ayn Rand frá 1959 í þremur hlutum:

Tuggur Stefáns hraktar

Stefán Ólafsson prófessor fer með sömu tuggurnar á bloggi sínu og hann hefur gert á Íslandi síðustu þrjátíu árin að minnsta kosti. Hann varar við auðræði. En hvar var Stefán, þegar hér var raunverulegt auðræði árin 2004–2008? Tók hann þá undir með Davíð Oddssyni, sem bar fram fjölmiðlafrumvarp vorið 2004, svo að ein auðklíka réði ekki aðeins yfir tveimur þriðju smásölumarkaðarins, heldur líka bönkum, tryggingafélögum og öllum einkamiðlum? Gagnrýndi hann Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur fyrir að ráðast í hinni alræmdu Borgarnesræðu á lögregluna, sem var aðeins að sinna skylduverki með því að rannsaka kæru frá Jóni Gerald Sullenberger á hendur Jóni Ásgeiri Jóhannessyni? Ónei. Ónei.

Stefán hefur lítið lært, frá því að hann bar upp sömu spurningarnar við Milton Friedman 1984 — fyrir tuttugu og níu árum — og nú í daglegu bloggi sínu. Hér er stutt sýnishorn af því, hvernig Friedman svaraði honum:

Egill Helgason og Kommúnistaávarpið

Góðkunningi minn og tíður viðmælandi, víðlesinn, Egill Helgason, segist hafa teygt sig upp í bókahilluna og lesið aftur Kommúnistaávarpið, eftir að hann sá þetta myndband: Hann ætti að skoða líka þetta myndband, sem er viðbragð við hinu fyrra: Tölurnar í þessu síðara myndbandi eru svipaðar og dr. Birgir Þór Runólfsson, dósent í hagfræði, hefur bent á: Um 20% tekjuhæstu Bandaríkjamennirnir greiða um 70% skatta í landinu. Þetta merkir, að 80% landsmanna greiða aðeins um 30% skattanna. Hvað myndi gerast, ef þessi 20% tekjuhæstu gæfust upp á að halda landinu uppi og færu? Þá sætu þeir 80% tekjulægri uppi með skatta, sem næmu aðeins 30% af því, sem nú er. Þeir fengjust þá aðallega við að telja sultardropana úr nefjum sínum og þræta um sneiðar af miklu minni köku.

Þetta er stefið í bók Ayns Rands, Undirstöðunni, sem er um leið læsileg skáldsaga. Hvað myndi gerast, ef þeir, sem skapa verðmætin, hætta að nenna að deila þeim með hinum, sem ekki skapa verðmætin?Í Kommúnistaávarpinu segir, að öll saga mannkynsins hafi fram að þessu verið saga um stéttabaráttu. En er hún ekki saga um baráttu hinna talandi stétta við hinar vinnandi stéttir, um baráttu þeirra, sem sníkja, við hina, sem skapa?

Five Years On: 2008-2013

The 2008 collapse of the Icelandic banks has already generated some myths. One is that the Icelandic banking sector was overgrown. There is no such thing as an overgrown banking sector. All depends on the area which the sector is serving and the institutional support it can expect to receive. Switzerland, Belgium, Luxembourg and the United Kingdom had banking sectors that were roughly as big proportionally as that of Iceland, and these sectors did not collapse. Another myth is that the Icelandic bankers were more reckless than their colleagues elsewhere. But if they were, how did they then find customers, not only depositors, but also renowned financial institutions like Deutsche Bank? And when we read about HSBC being fined for money laundering and Barclays for libor rate-fixing, and about the excesses of the RBS management, the Icelandic bankers begin to appear, not exactly as choirboys, but rather as normal bankers. The third myth is that the collapse of the Icelandic banks was caused by “neo-liberalism”. It is left unexplained what exactly would be the causal connection, but the crucial point surely is that the Icelandic banking sector operated under precisely the same legal and regulatory framework as banking sectors in other member-states of the European Economic Area, EEA. Therefore, this is a myth, not a plausible explanation.

 

What did then cause all the Icelandic banks to collapse, while most other banks survived? The Special Investigation Commission, SIC, of the Icelandic parliament correctly identified a systemic risk in the Icelandic situation: “Of all the business blocks, which had borrowed liberally in the Icelandic banking system, the most conspicuous one was business associated with Baugur Group. In all three banks, as well as in Straumur-Burdaras, this group had become too large an exposure. The SIC considers that this has constituted a significant systemic risk, as collapse of one enterprise could affect not only one systematically important bank but all the three systematically important banks. The financial stability, therefore, would be significantly threatened by, for instance, Baugur Group, which had as indicated in the report, … substantial liquidation problems in the latter half of 2008.” What happened in Iceland was that in 2004, the leader of Baugur Group, businessman and adventurer Jon Asgeir Johannesson, became the most powerful man in Iceland, after his critic, David Oddsson, stepped down as Prime Minister. The market capitalism of 1991–2004 was transformed into the crony capitalism of 2004–2008. Not only did Johannesson and his cronies control two-thirds of the retail business, they also owned almost all the private media and one of the three banks, while having good access to the other two banks. It did not seem to make any difference to opinion-makers that Johannesson was investigated, indicted and convicted for breaking the law on business practices, being given a three months suspended prison sentence.

 

The other systemic risk in the Icelandic situation was that the area the banking sector served—the whole of EEA—was much larger than the area where it could depend on institutional support. This created a mismatch, or a system error. The problem was not that the banks were too big; it was that Iceland was too small. But it did not occur to anyone at the time that Iceland would, unlike all other European countries, be left totally to its own devices. The death knell of the Icelandic banking sector really sounded on 24 September 2008 when the US Federal Reserve System announced that it had made currency swap arrangements—essentially a license to print dollars—with the central banks of Sweden, Norway and Denmark. It became obvious to the financial markets that Iceland was not included, although it remained a secret for a while that Iceland’s Central Bank had indeed asked to participate, but that it had been refused. In the following months, the American Fed made currency swap deals with the Swiss for $466 billion and with Denmark for $73 billion. This enabled the central banks of these countries to bail out banks like UBS and Credit Suisse in Switzerland and Danske Bank in Denmark. Without these currency swap deals, these banks would probably have folded. In other words: the Icelandic banks collapsed, because they did not receive the same support as banks in larger countries. They were not blameless—one of them being controlled by Johannesson, and the other two betting heavily, and inexplicably, on him—but they were not to blame for an old ally, and the mightiest state in the world, abandoning Iceland. I am not saying, either, that the banks should have been bailed out—the refusal to help Iceland was probably a blessing in disguise—but only that almost all banks in other European countries obviously needed support to survive.

 

The British Labour government made things worse when it closed down the two banks in England owned by Icelanders on 8 October, the same day it bailed out almost all other banks in the country, including banks being investigated for rate-fixing and other questionable practices. Simultaneously, the Labour government took the drastic step of invoking the British anti-terrorism law against one of the Icelandic banks, with the almost instantaneous effect that all money transfers to and from Iceland stopped. For a while, Iceland’s Central Bank and the Treasury were also on the list of terrorist organisations, alongside Al Qaida, the Talibans and the governments of North Korea and the Sudan. It is still not fully explained why the British government took this extraordinary action against a NATO ally which did not even possess a military. The official explanation was that the authorities acted on a suspicion that a lot of money would otherwise be transferred from England to Iceland. This is what happened just before the demise of Lehman Brothers in September: About $8 billion were transferred from London to New York, under the nose of the British authorities. But at that time, of course, the British government did not put the Fed nor the American treasury on a list of terrorist organisations. However, no credible evidence has been presented for any attempt illegitimately to transfer money to Iceland. Probably, an important factor was that Labour ministers thought that bullying the defenceless Icelanders made good politics. Be it as it may, the use of the anti-terrorism law made any attempts to rescue what was left of the Icelandic banks hopeless. In the light of what happened in those dark October days five years ago, it was astonishing to see David Miliband—Foreign Minister in the government which had put Icelandic institutions and companies on a list of terrorist organisations—being fawned upon by Icelandic dignitaries when he gave a talk at the University of Iceland 26 September 2012, conveniently letting it be known in advance that he would not take questions about disputes with Iceland.

 

For the Icelanders, accustomed to peace and prosperity, the collapse of the banking sector was a huge shock. They did not realize until later—or even not at all—that in fact seven European countries were hurt worse than Iceland by the financial crisis. The political repercussions were serious. In came a government of petty, vengeful left-wingers. Central Bank Governor David Oddsson, the former Prime Minister and the only Icelandic person of authority who had consistently warned against the financial adventures of Johannesson and his cronies, was driven from his post, and Geir Haarde, the Prime Minister at the time of the collapse, was indicted (whereas the Social Democratic ministers were not). Later, Haarde was acquitted on all but one trivial count, that he had not held enough ministerial meetings before and during the crisis. The left-wing government gave in to demands from the British Labour government that Icelandic taxpayers should reimburse it for having (unilaterally) paid out money to depositors in so-called Icesave accounts in England, operated by one of the Icelandic banks. The Icelandic position, forcefully argued for by Oddsson, had been that Icelandic taxpayers were not liable for transactions between foreign depositors and Icelandic banks: It was the Insurance Fund for Depositors and Investors, set up properly under EEA regulations, that was liable, and if it could not pay out, it was its problem, not that of Icelandic taxpayers. The negotiations with British officials were carried out with extraordinary ineptitude by the Icelandic left-wingers in power: it was as if they became weak at their knees by even hearing a foreign language spoken. However, the Icesave deals made between the Icelandic and the British governments were twice struck down by Icelandic voters. In the end, the EFTA court decided in early 2013 that Iceland had not been liable at all, only the Insurance Fund for Depositors and Investors. This contributed to the rout of the left-wing parties in the 2013 elections, the Social Democrats dropping from 29.8% of the votes to 12.9%.

 

So, what did we learn? That we should both reject the crony capitalism of 2004–2008 and the petty, vengeful socialism of 2009–2013, and try to return to the healthy market capitalism of 1991–2004 where the major objective is to create opportunities for individuals to better their condition by their own effort.

(Grein í Grapevine fimm árum eftir bankahrunið 7. október 2013.)

Sigurbjörg biðst afsökunar og leiðréttir ummæli sín

Dr. Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir og prófessor Robert Wade hafa í ýmsum erlendum blöðum haft eftirfarandi setningu eftir mér innan gæsalappa: „Oddsson’s experiment with liberal policies is the greatest success story in the world.“ Eða á íslensku: Frjálshyggjutilraun Davíð Oddssonar er saga um mesta árangur í heimi. Á ég að hafa skrifað þessi hrifningarorð í Wall Street Journal 29. janúar 2004 um ríkisstjórn Davíðs Oddssonar.

Frásögn Sigurbjargar og Wades hefur birst í New Left Review, Monde diplomatique, Huffington Post, Cambridge Journal of Economics og öðrum blöðum og tímaritum, á ensku, þýsku, frönsku, spænsku, portúgölsku og ítölsku og eflaust fleiri málum.

En ég sagði þetta alls ekki í Wall Street Journal 29. janúar 2004. Þau orð, sem Sigurbjörg og Wade hafa beint eftir mér og setja innan gæsalappa, er hvergi að finna í greininni, sem hefur frá upphafi verið aðgengileg á Netinu. Greinin í Wall Street Journal var skrifuð í tilefni af 100 ára heimastjórn á Íslandi, og þar segi ég, að Ísland sé komið í fremstu röð um almenna velmegun eftir róttækar og umfangsmiklar umbætur í átt til aukins frelsis, sem eigi sér helst hliðstæður í Bretlandi Thatchers, Nýja Sjálandi og Síle. Ég bæti við í næstu málsgrein, að þessi góði árangur sé ekki síst að þakka Davíð Oddssyni, sem hafi nú lengst allra vestrænna stjórnmálamanna verið forsætisráðherra.

Eftir að ég sneri mér til Sigurbjargar Sigurgeirsdóttur og kvartaði undan hinni röngu tilvitnun þeirra Wades í mig, hefur hún bréflega beðist afsökunar á tilvitnuninni og boðist til að leiðrétta villu sína í þeim blöðum og tímaritum, sem hafa birt hana. Viðurkennir hún, að þeim Wade hafi orðið á mistök með því að setja gæsalappir utan um þessa setningu eins og um beina tilvitnun væri að ræða. Segir hún til skýringar, að þau Wade hafi tekið þessa setningu eftir þriðja aðila, en ekki flett frumheimildinni upp.

Ég hef samþykkt þessi málslok, enda hefur Sigurbjörg beðist afsökunar á að hafa haft rangt eftir mér og boðist til að leiðrétta þetta, þar sem það hefur birst. Tel ég það nægja.

Ómálefnalegur Evrópusambandssinni

Ég er Evrópusinni. Ég er Evrópusambandssinni fyrir margar þjóðir, þar á meðal Frakka og Þjóðverja, sem loks eru hættir að berjast, og fyrir Eistlendinga, sem þurfa skjól gegn stórum og óbilgjörnum grönnum. En ég er ekki Evrópusambandssinni fyrir Íslendinga, sem þurfa aðgang að opnum markaði, en ekki aðild að lokuðu ríki.

Síðustu misseri hefur dunið á okkur áróður fyrir Evrópusambandsaðild, sem Evrópusambandið hefur kostað. Gestir hafa streymt hingað og haldið fyrirlestra í Háskóla Íslands um það, hversu dásamlegt sé fyrir smáríki að vera í Evrópusambandinu. Þeim hefur verið tekið af fullri kurteisi. Á þá hefur ekki verið ráðist ómálefnalega.

Nú bregður svo við, að fyrrverandi aðalendurskoðandi framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, Marta Andreasen, kemur og flytur fyrirlestur um vonbrigði sín af sambandinu og um hina víðtæku spillingu og bókhaldsóreiðu innan þess. Menn þurfa ekki að vera sammála Mörtu um allt til þess að viðurkenna, að sjónarmið hennar eru forvitnileg.

En nú ráðast Evrópusambandssinnar eins og einn bloggarinn á Eyjunni, Elvar Örn Arason, á hana fyrir fyrrverandi samstarfsfólk hennar! Hann kom ekki á fundinn með henni, svo að ég yrði var við, og hann reynir ekki að svara rökum hennar, sem sett voru fram í Sjónvarpinu, en einnig í skrifuðum fyrirlestri hennar.

Hvers vegna svara þessir menn ekki rökum og sjónarmiðum Andreasens, til dæmis að mikil spilling sé í ESB, að reikningar sambandsins hafi ekki verið endurskoðaðir síðustu átján árin, að féð, sem rann í styrki til Grikklands og Spánar, hafi horfið, að þjóðir með stóran fiskveiðiflota muni ásælast Íslandsmið, að skriffinnarnir í Brüssel, sem hún kynntist í sínu háa embætti, hafi engan áhuga á lýðræði, heldur aðeins á eigin völdum?

Evrópusambandið, Kýpur og Færeyjar

Því er haldið fram, að Ísland þurfi skjól. Það er rétt. Vegna skjólsins af Bandaríkjamönnum gátum við rekið Breta í áföngum af Íslandsmiðum, þar sem þeir höfðu veitt frá 1412. Og vegna þess, að við höfðum ekki lengur skjólið af þeim, féllu bankarnir íslensku haustið 2008, eins og ég á eftir að sýna betur.

En skjól geta verið misjöfn. Kýpur er á evrusvæðinu. Nú sætir Kýpur afarkostum til þess að fá neyðarlán frá þríeykinu, Evrópusambandinu, Evrópska seðlabankanum og Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Fé innstæðueigenda er að nokkru leyti gert upptækt. Seðlabankar Evrópu og Bandaríkjanna dældu hins vegar fé í önnur lönd, til dæmis Danmörku og Sviss, þegar talin var alþjóðleg kerfisáhætta af falli bankakerfa þeirra. En Kýpur er eins og Ísland nógu lítið til að sparka því út í kuldann.

Og Danmörk er nú neydd til að taka þátt í refsiaðgerðum gegn Færeyingum, hinum gömlu vinum þeirra og skjólstæðingum, vegna makríldeilunnar. Sú deila er einföld. Makríllinn tók upp að synda á fiskimið Íslendinga og Færeyinga og éta þar aðrar tegundur sjávardýra beint eða éta frá þeim fæðu. Við teljum okkur heimilt að veiða makrílinn, enda á Evrópusambandið hann ekki og getur ekki heldur breytt fiskimiðum okkar í ókeypis bithaga fyrir sig.

Einhverjir svara: En er Evrópusambandið ekki að taka á peningaþvætti og öðrum vafasömum aðgerðum bankanna á Kýpur? En hvað þá um Sviss og Bretland, sem var bjargað? Þurfti HSBC ekki að greiða stórsekt til Bandaríkjanna á dögunum fyrir peningaþvætti? Og halda menn, að allt það fé, sem Evópusambandið hefur látið til Ítalíu og Grikklands, hafi runnið í eðlilega farvegi?

Það situr síðan illa á Evrópusambandinu að reyna að kenna okkur fiskveiðistjórnun. Þar er allt í kaldakoli í sjávarútvegi, ráðleysi og ringulreið.

Innri endurskoðandinn systir ríkisendurskoðanda!

Í Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins 5. júlí 204 er bent á, að ríkisendurskoðandi er bróðir innra endurskoðanda Seðlabankans, en væntanlega hefur hinn furðulegi gerningur Más Guðmundssonar, þegar hann lét Seðlabankann greiða málskostnað sinn í máli, sem hann höfðaði gegn Seðlabankanum (og í því máli gerði Seðlabankinn á móti kröfu um málskostnað úr hendi Más Guðmundssonar og vann málið), farið fram hjá innri endurskoðandanum eða hún kosið að láta kyrrt liggja. Ríkisendurskoðandi var því meðal annars að rannsaka verk eða vanrækslu systur sinnar.

Eitt á yfir alla að ganga. Menn eiga að vera jafnir fyrir lögunum. Margir hafa furðað sig á því, að bróðir útrásarvíkingsins Ólafs Ólafssonar skuli sitja í dómi um útrásarmál, og hefur ríkissaksóknari krafist endurupptöku málsins. Bankamenn sæta þessa dagana ákærum fyrir umboðssvik, sem eru brot á 249. grein hegningarlaganna:

Ef maður, sem fengið hefur aðstöðu til þess að gera eitthvað, sem annar maður verður bundinn við, eða hefur fjárreiður fyrir aðra á hendi, misnotar þessa aðstöðu sína, þá varðar það fangelsi allt að 2 árum, og má þyngja refsinguna, ef mjög miklar sakir eru, allt að 6 ára fangelsi.

Fyrrverandi formaður bankaráðs, Lára V. Júlíusdóttir, lét greiða málskostnað Más í heimildarleysi. Það er viðurkennt í skýrslu Ríkisendurskoðunar, enda erfitt að neita þeirri augljósu staðreynd. En munu fjölmiðlar vera eins herskáir í garð bróður innri endurskoðanda Seðlabankans og í garð bróður Ólafs Ólafssonar? Og eins grimmir gegn þeim Láru V. Júlíusdóttir og Má Guðmundssyni og gegn bankamönnunum?

Hvar eru nú Bubbi og Hörður Torfa?

Þegar ég sat í bankaráði Seðlabankans, var Már Guðmundsson hagfræðingur bankans um skeið. Ég hafði gott eitt af honum að segja. Þótt hann væri drjúgur með sig, var hann vel að sér og mælti jafnan skynsamlega. Einu kynni mín af honum áður voru, þegar við vorum iðulega ræðumenn hvor fyrir sinn málstað í framhaldsskólum, hann fyrir sósíalisma og ég fyrir frjálshyggju. Boðaði hann þá, að menn skyldu taka almannahag fram fyrir eigin hag.

Hins vegar var Már bersýnilega ráðinn seðlabankastjóri af stjórnmálaástæðum, þótt látið væri svo heita, að hann hefði mesta þekkingu og reynslu umsækjenda. En dómgreind skiptir ekki síður máli. Sú ákvörðun Más að una ekki við launalækkun, sem aðrir í sambærilegum stöðum urðu að sætta sig við á erfiðum tímum, sýndi dómgreindarbrest.

Már kveðst hafa viljað láta reyna á rétt sinn með því að höfða mál gegn Seðlabankanum. En stundum er skynsamlegast að krefjast ekki réttar síns. Þegar Davíð Oddsson lét af starfi borgarstjóra, átti hann rétt á sex mánaða biðlaunum. Hann ákvað að taka sér þau ekki, þótt réttur hans til þeirra væri ótvíræður. Þegar Davíð var skipaður seðlabankastjóri, var gerður við hann ráðningarsamningur til sjö ára, frá 20. október 2005 til 20. október 2012. Samningurinn var svo skýr, að Davíð hefði með dómi getað fengið full mánaðarlaun greidd allt til 20. október 2012, en hann var sem kunnugt er hrakinn úr starfi í febrúar 2009. En Davíð ákvað að láta kyrrt liggja.

Þegar Davíð var ráðherra 1991–2005, tók eiginkona hans aldrei dagpeninga í utanlandsferðum eins og makar annarra ráðherra. Þetta var réttur hennar, en hún nýtti sér hann ekki.

Hvort tveggja gerir síðan hlut Más verri, að hann tapaði máli sínu gegn Seðlabankanum og að hann lét bankann greiða málskostnað sinn. En ólíkt hafast þeir að í eigin málum, gamli sósíalistinn, sem boðaði forðum, að taka skyldi almannahag fram yfir eigin hag, og hinn borgaralegi stjórnmálamaður Davíð Oddsson. En nú ber svo við, að þeir Hörður Torfason og Bubbi Morthens eru hvergi sjáanlegir með potta sína og pönnur fyrir utan Seðlabankann.

(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 22. mars 2014, endurbirtur af sérstöku tilefni.)