Þessi mynd gengur um Netið

Myndina má nálgast hér.

Bók Styrmis um hrunið

Bók Styrmis Gunnarssonar ritstjóra, Umsátrið, er vönduð og vel skrifuð. Höfundur er saddur valdadaga og semur þessa bók ekki til að ná sér niðri á einhverjum, heldur til að skýra atburðarásina fyrir sér og lesendum. Margir hafa staldrað við þá tilgátu hans, að rannsóknarnefnd Alþingis muni gera tillögu um, að þau Geir H. Haarde og Ingibjörg Sólrún Gísladóttir verði leidd fyrir Landsdóm sökum vítaverðrar vanrækslu í aðdraganda hrunsins, sem valdið hafi íslenskum almenningi stórkostlegu fjárhagslegu tjóni. Þessi tilgáta kom mér á óvart. En Styrmir bendir á, að formaður rannsóknarnefndarinnar hafi sagt opinberlega, að nefndin eigi eftir að flytja þjóðinni erfið tíðindi. Hver gætu þau verið önnur? Það sést líka vel af bók Styrmis, að þessir ráðherrar daufheyrðust við ítrekuðum viðvörunum Davíðs Oddssonar seðlabankastjóra, sem sagði þeim, að bankarnir hefðu vaxið út fyrir þau mörk, að íslenska ríkið gæti aðstoðað þá, færi illa, auk þess sem hann hefði grun um, að afkoma þeirra væri verri en gæti að líta í bókum þeirra.

Fróðlegt er samtal Ólafs Ragnars Grímssonar, forseta Íslands, og Styrmis á Bessastöðum á miðju sumri 2004. Ólafur Ragnar mærði unga, íslenska viðskiptajöfra af miklu kappi, en Styrmir maldaði eitthvað í móinn. Þegar leið á spjallið, sagði Styrmir: „Það getur ekki verið, að þetta samtal sé að fara fram. Þú talar eins og fulltrúi stórkapítalista, ég eins og ég væri ritstjóri Þjóðviljans!“ Styrmir minnir einnig á, að viðskiptajöfrarnir eignuðust flesta fjölmiðla, eftir að forseti synjaði fjölmiðlafrumvarpi frá Alþingi staðfestingar þetta sumar. Eftir það var lítil von eðlilegs aðhalds frá fjölmiðlum. Styrmir rifjar upp ummæli ýmissa vinstrimanna nokkrum árum áður um það, hversu nauðsynlegt sé að tryggja dreift eignarhald á fjölmiðlum. Ólafur Ragnar Grímsson sagði til dæmis á þingi í febrúar 1995: „Hringamyndanir á sviði fjölmiðla ganga þannig þvert á nútímahugsun á vettvangi lýðræðis. Þannig hafa í ýmsum lýðræðisríkjum eins og í Bandaríkjunum og Evrópu verið sett í lög margvísleg ákvæði, sem koma í veg fyrir hringamyndanir, ákvæði, sem koma í veg fyrir það, að sömu aðilarnir geti haft ráðandi vald á dagblöðum, á sjónvarpsstöðvum og á útvarpsstöðvum.“

Styrmir telur, að átökin um fjölmiðlafrumvarpið 2004 hafi breytt miklu í aðdraganda hrunsins: „Eftir bankahrunið var spurt: „Hvar voru fjölmiðlarnir? Á móti má spyrja: Við hverju var að búast eftir það, sem á undan var gengið?“ Um þetta er ég sammála honum. Viðskiptajöfrarnir og þá sérstaklega skuldakóngurinn í þeirra röðum, Jón Ásgeir Jóhannesson, töldu eftir þessi átök, að þeir væru orðnir ósnertanlegir. Þeir mættu allt og gætu allt. Ég er hins vegar ekki sammála Styrmi um það, að kvótakerfið í sjávarútvegi hafi skipt sérstöku máli í þessu sambandi. (Frjálst framsal í uppsjávarfiski komst á þegar árið 1979.) Vissulega skapaðist fé, þegar fiskistofnar, sem verðlitlir höfðu verið sökum offjárfestingar, urðu verðmætir. En einnig skapaðist fé, þegar sparnaður hlóðst upp í lífeyrissjóðum, og dettur engum í hug að rekja bankahrunið til þess. Það er í eðli sínu æskileg þróun, að dautt fjármagn verði lifandi.

Þegar ég las bók Styrmis, fannst mér án þess þó að vita það með neinni vissu, að örlög íslensku bankanna hefðu endanlega ráðist eftir röng viðbrögð þeirra við „Geysiskreppunni“ 2006. Þeir komust klakklaust í gegnum þá óvæntu kreppu, en töldu hana eftir það frekar „áskorun“ (svo að notað sé algengt orð þess tíma) en viðvörun. Þeir ákváðu ekki að minnka niður í hæfilega stærð fyrir Ísland, afla sér öflugri bakhjarla erlendis eða gæta meira hófs í viðskiptaháttum. Þegar liðið var fram á mitt ár 2007, var orðið of seint að snúa við. Styrmir bendir réttilega á, að bankahrunið varð, vegna þess að erlendir aðilar ákváðu að rétta Íslendingum ekki hjálparhönd. En fullnægjandi skýringar vantar á því. Var það vegna þess, að gætnum ráðamönnum ytra blöskruðu viðskiptahættir Íslendinga? Eða var það vegna þess, að erlendir viðskiptabankar kærðu sig ekki um nýja og röska keppinauta? Átti Ísland að verða einhvers konar víti til varnaðar? Skólabókardæmi? Sennilega er of mikið lesið í söguna með einhverri einni slíkri skýringu. Bankahrunið var niðurstaða flókinnar atburðarásar, þar sem margt fór miður og fáir sem engir ætluðu sér sennilega að gera illt.

Hvað gerir Arion?

Sem kunnugt er á ríkisbankinn Arion (Kaupþing) 48 milljarða króna kröfu á félagið 1998 ehf., en það á aftur Haga (Bónus og Hagkaup-búðirnar). Hagar eru taldir 7–10 milljarða virði að bestu manna yfirsýn, svo að í raun á Arion það fyrirtæki. Nokkrir fulltrúar Arion hafa tekið sæti í stjórn 1998 ehf. Í gær, 26. nóvember 2009, upplýsti einn af fyrrverandi eigendum Haga, Jóhannes Jónsson, oft kenndur við Bónus, ótilkvaddur og í aðsendri grein í Fréttablaðinu, að Hagar hefðu sett Morgunblaðið í auglýsingabann. Þetta er óþolandi fyrir Arion banka og eigendur hans, íslenskan almenning. Geðþóttasjónarmið geta ekki ráðið ferðinni í þessum rekstri. Stjórnarmenn frá Arion í 1998 ehf. hljóta að taka í taumana. Auðvitað eiga Hagar að skipta auglýsingum sínum eftir lestri og áhorfi. Ef lestur Fréttablaðsins er 55% og Morgunblaðsins 45%, þá er eðlilegasta viðskiptasjónarmiðið, að 55% auglýsinganna renni til Fréttablaðsins og 45% til Morgunblaðsins (í krónum talið). Því má ekki heldur gleyma, að Hagar reka búðir úti á landi, þar sem Fréttablaðinu er ekki dreift ókeypis eins og á höfuðborgarsvæðinu.

Hagar eru ekki lengur einkafyrirtæki og meðferð fjár þess ekki lengur einkamál. Ef forráðamenn Arion banka láta sér ekki segjast, þá þarf að láta reyna á það fyrir dómstólum (eða jafnvel á götum og torgum úti), hvort þeir fá misnotað vald sitt á þann hátt, sem Jóhannes í Bónus lýsti hróðugur í Fréttablaðsgreininni. Annað er umhugsunarefni. Hagar keppa við ýmis önnur fyrirtæki á smásölumarkaði. Þetta félag virðist ekki þurfa að hafa miklar áhyggjur af 48 milljarða skuld sinni við Arion banka. Keppinautar þess standa hins vegar í skilum með sín lán. Nú bjóða Hagar viðskiptavinum sínum sérstök lán fram á næsta ár. Ég efast um, að keppinautarnir geti boðið svipuð kjör (þótt þeir neyðist ef til vill til þess). Þetta er líka óþolandi fyrir Arion banka og eigendur hans, íslenskan almenning. Skuldakóngarnir lokka með sérstökum jólalánum viðskiptavini frá keppinautum sínum. Stjórnarmenn frá Arion í 1998 ehf. hljóta að taka í taumana. Eflaust hefur stjórnarmönnunum frá Arion í 1998 ehf. sárnað ýmislegt, sem sagt hefur verið um þá síðustu vikur. Nú hafa þeir tækifæri til að sýna, að sú gagnrýni sé ekki á rökum reist.

Hefnd Breta sæt

Íslendingar færðu út fiskveiðilögsögu sína einhliða í fjórum áföngum.
Fyrst gerði Ólafur Thors sjávarútvegsráðherra það 1952, þegar
landhelgin var færð úr þremur sjómílum í fjórar, en stækkunin var miklu
meiri en ætla mætti, því að firðir og flóar lentu innan landhelginnar.
Síðan gerði Lúðvík Jósepsson sjávarútvegsráðherra það, þegar landhelgin
varð tólf mílur 1958 og fiskveiðilögsagan 50 mílur 1972. Loks gerði
Matthías Bjarnason sjávarútvegsráðherra það, þegar fiskveiðilögsagan
var færð út í 200 mílur 1975. Í öll skiptin höfðu Íslendingar að
engu skilning grannþjóðanna á alþjóðalögum. Þeir sögðu, að lífsnauðsyn
lítillar þjóðar væri ofar hæpnum lagakenningum. Í öll skiptin beittu
Bretar valdi, og í þrjú þeirra sendu þeir herskip á Íslandsmið. En
Íslendingar héldu ótrauðir sínu striki og öðluðust alþjóðlega
viðurkenningu á rétti sínum til lífs og afkomu. Þeir eignuðust gjöful
fiskimið. Talið er, að íslenskur sjávarútvegur sé um 350 milljarða
króna virði. Nú hafa stjórnvöld samið með Icesave-samkomulaginu
svonefnda um að greiða Bretum og bandamönnum þeirra um 700 milljarða
króna eða tvöfalt virði sjávarútvegsins. Þeir hafa afhent Bretum aftur
allt það, sem Ólafur Thors, Lúðvík Jósepsson og Matthías Bjarnason með
einhuga fylkingu Íslendinga bak við sig börðust fyrir og fengu. Engin
skýr laganauðsyn knúði stjórnvöld til að gera þetta. Ekki má einu sinni
bera þetta undir dómstóla. Allur ávinningur þorskastríðanna er glataður. Í
fyrri þorskastríðum börðust Íslendingar og Bretar um þorska. Nú hafa
þorskar á þurru landi tekið völd á Íslandi og tapað fyrir Bretum, þótt
þeir verði farnir frá völdum, þegar þunginn af mistökum þeirra skellur
á þjóðinni eftir sjö ár. Hefnd Breta fyrir ósigra sína í fyrri stríðum
við Íslendinga hlýtur að vera sæt.

Í hvaða liði eru þau?

Erlendur hagfræðingur, Daniel Gros, sem situr í bankaráði Seðlabankans fyrir Framsóknarflokkinn, telur, að Íslendingar gætu sparað sér 185 milljarða króna í vaxtagreiðslur til Breta og Hollendinga, væri jafnræðisreglu innan Evrópska efnahagssvæðisins beitt. Bretar og Hollendingar ættu ekki að krefjast hærri vaxta af Íslendingum en þeir heimta af eigin tryggingarsjóðum. Þetta er athyglisvert sjónarmið, hvort sem menn telja, að gera hefði átt Icesave-samkomulagið við Breta og Hollendinga eða ekki. Að minnsta kosti er ljóst, ef gera þurfti samkomulagið, að þá átti að reyna að fá eins góð vaxtakjör og unnt væri. Aðstoðarmaður Steingríms J. Sigfússonar fjármálaráðherra, Indriði H. Þorláksson, bregst hins vegar illa við. Hann kveðst ekki vita, hvaða jafnræðisreglu Gros sé að tala um, og telur öll tormerki á að reikna út muninn á vaxtakjörum tryggingarsjóðanna í Bretlandi og Hollandi annars vegar og Íslendinga hins vegar.Þessi viðbrögð Indriða eru mér óskiljanleg. Hvers vegna tekur hann ekki fegins hendi öllum þeim röksemdum og sjónarmiðum, sem okkur geta orðið að gagni í baráttunni við Breta og Hollendinga? Hann talar eins og fulltrúi þessara erlendu þjóða, ekki sem málsvari Íslendinga.

Þetta er þó ekkert einsdæmi. Björg Thorarensen lögfræðiprófessor flutti ágæta ræðu á fullveldisdaginn í fyrra, 1. desember 2008, og gagnrýndi þar harðlega framferði Breta, sem beittu lögum gegn hryðjuverkasamtökum í því skyni að loka íslensku bönkunum í Bretlandi með þeim afleiðingum, að eignir bankanna rýrnuðu stórlega í verði. Ég hef fyrir því góðar heimildir, að þessi gagnrýni hafi kostað Björgu embætti dómsmálaráðherra, sem henni hafi ella verið ætlað. En í hvaða liði er það fólk, sem þannig hugsar? Breta eða Íslendinga?

Loftslag og loftslagsfræðingar

Forðum sögðu gárungarnir, að uppeldisfræði væri ekki til, aðeins uppeldisfræðingar. Sú hugsun hvarflaði að mér á dögunum, að svipað ætti við um loftslagsfræði. Hún sé ekki til, aðeins loftslagsfræðingar. Þessi vísindi eru undirorpin svo mikilli óvissu, að menn virðast geta trúað hverju sem er. Okkur hefur verið sagt í tvo áratugi, að jörðin væri að hlýna af mannavöldum, svo að stefndi í stórslys, nema við breyttum stórkostlega lífsháttum okkar, fórnuðum ýmsum þægindum og legðum víðtækt vald í hendur gáfumanna, sem vissu betur en við hin, hvert stefna skyldi. Meginrökin voru, að losun koltvísýrings í andrúmsloftið vegna brennslu lífrænna efna eins og kola og olíu myndaði hjúp, sem kæmi í veg fyrir eðlilega kólnun jarðar. Þetta voru í fæstum orðum gróðurhúsaáhrifin margfrægu. Á hundrað árum hefði hlýnað um eitt hitastig á jörðinni, og á sama tíma hefði losun gróðurhúsalofttegunda í andrúmsloft aukist um 30%. Fjölmennur og vel-fjáður iðnaður hefur sprottið upp í kringum þessa kenningu, og gefa starfsmenn hans sér varla tíma til að líta á hitamælana, svo önnum kafnir eru þeir við að sækja ráðstefnur á framandi stöðum. Einn helsti talsmaður kenningarinnar, Al Gore, hefur tvisvar verið gestur íslensku bankanna, fyrst Kaupþings á Spáni, síðan Glitnis í Reykjavík. Lét forseti Íslands eins dátt við hann og útrásarvíkingana ósællar minningar.

En hitamælarnir sýna, að ekki hefur hlýnað á jörðinni síðustu tíu árin, þótt losun koltvísýrings hafi aukist talsvert á sama tíma. Vísindamennirnir sitja nú og klóra sér í kollinum, en sækja eflaust um fleiri styrki til að rannsaka þetta fyrirbrigði, jafnframt því sem þeir munu skipta þegjandi og hljóðalaust um fyrirsagnir á línuritum sínum. Nú hafa einhverjir komist í tölvupóst hjá bandaríska loftslagsfræðingnum Kevin Trenberth og starfsbræðrum hans. Þar hreykir einn þeirra sér af því í skeyti, að hann hafi notað talnabrellu til að sýna fram á skarpa hlýnun. Trenberth segir í öðru skeyti: „Staðreyndin er sú að við getum ekki gert grein fyrir því hvers vegna jörðin er ekki að hitna núna og það er skrípaleikur.“ Minnir þetta á, þegar kanadíski sjávarútvegsfræðingurinn Boris Worm birti í nóvemberhefti Science 2006 spá um, að fiskistofnar heims kynnu að hrynja næstu fjörutíu árin. Átaldi Morgunblaðið, sem þá var undir annarri stjórn en nú, Jóhann Sigurjónsson, forstöðumann Hafrannsóknarstofnunar, harðlega í forystugrein 5. nóvember fyrir að gera lítið úr þeirri spá. Fyrir misgáning sendi Worm tölvuskeyti til eins blaðamanns Seattle News, en skeytið hafði verið ætlað samstarfsfólki hans. Þar viðurkenndi Worm, að spáin um hrun fiskistofna hefði verið „fréttabeita til að vekja athygli“.

Skrípaleikur í Arion

Strax eftir hrun flaug breski fésýslumaðurinn Phil Green til Íslands með einkaþotu Jóns Ásgeirs Jóhannessonar og bauð íslensku bönkunum að kaupa skuldir Baugs á 5% af virði þeirra. Því tilboði var hafnað, enda blasti við, að þetta voru samantekin ráð Jóns Ásgeirs og græna mannsins um að losna við skuldir félagsins. Jón Ásgeir hefur löngum stundað viðskipti á bak við felunöfn. Hann átti til dæmis Fréttablaðið á laun vorið 2003, þegar hann beitti því hvað harðast í stjórnmálabaráttunni. Nú á hann DV á laun og notar til þeirra verka, sem aðrir fjölmiðlar hans treysta sér ekki til. Allir muna, að Baugsmálið snerist ekki síst um, að Jón Ásgeir keypti fyrirtækið 10–11 í nafni annarra og seldi síðan Baugi á miklu hærra verði en þessir leppar hans höfðu keypt það á. Sá úrskurður dómstóla, að þetta teldust venjuleg viðskipti, var stórfurðulegur. Í ljós hefur komið, að norski fjárfestirinn, Reitan, sem átti hlut í Baugi, átti þann hlut í raun og veru ekki, heldur var leppur. Þetta var hlutur „með sölurétti“, sem merkti aðeins, að Norðmaðurinn lánaði Jóni Ásgeiri nafn sitt. Heppilegt þótti að sýna bankamönnum, að erlendir fésýslumenn vildu fjárfesta í Baugi.

Í mars varð Baugur gjaldþrota. En þá tóku Hagar við. Í ágúst á þessu ári sagði Jón Ásgeir í viðtali við Viðskiptablaðið, að þrír erlendir fjárfestar væru reiðubúnir til að leggja sextán milljarða inn í Haga. Af einhverjum ástæðum lækkaði þessi tala snarlega fyrir nokkrum dögum: Þá fluttu fjölmiðlar Jóns Ásgeirs fréttir af því, að þessir erlendu fjárfestar gætu lagt fram sjö milljarða, ekki sextán, í 1998 hf. (sem á Haga) gegn því, að fimmtíu milljarða skuldir félagsins yrðu afskrifaðar. Þetta mæltist vægast sagt illa fyrir. Nú hefur talan hækkað aftur. Nú lætur Jón Ásgeir föður sinn, sem hefur leikið jólasvein með góðum árangri í mörg ár, koma fram fyrir sig, því að ímyndarfræðingar hans hafa sagt honum, að gamli maðurinn hafi betri áru en hann sjálfur.

Látið er í veðri vaka, að jólasveinninn hafi gert tilboð í 1998 hf. ásamt erlendum fjárfestum, og þurfi ekki að afskrifa eina einustu krónu. Auðvitað gengur þetta ekki upp. Félagið skuldar fimmtíu milljarða og á eina eign, Haga, sem væri ef til vill 7–10 milljarða virði skuldlaust (að mati dr. Benedikts Jóhannessonar tryggingastærðfræðings). Ef eitthvert fé er í boði, þá væri fróðlegt að vita, hvaðan það er fengið. Ætla stjórnendur Arion að taka að sér hlutverk í þessum skrípaleik og sýna með því, að þeir séu miklu grænni en græni maðurinn, sem kom hingað forðum á einkaþotunni?

Ljósmynd: Mbl. Skapti Hallgrímsson

Lagaleg ábyrgð Arion-manna

Ég get ekki ímyndað mér annað en að langflestir þeir, sem starfa í Arion-banka (Kaupþingi), vilji vera heiðarlegir, réttsýnir og sanngjarnir. Vissulega eru þeir ekki öfundsverðir af hlutverki sínu um þessar mundir, þar sem þeir taka þátt í því að reisa Ísland úr rústunum. Þá þarf að taka margar erfiðar ákvarðanir. Ég hef hins vegar áhyggjur af því, að þeir átti sig ekki alveg á því, að þeir starfa ekki lengur í einkafyrirtæki, heldur ríkisstofnun, þar sem reynir á ýmislegt, sem þeir áttu ef til vill ekki áður að venjast, til dæmis að hafa allar embættisfærslur í lagi, svo að þær standist skoðun. Ef einhverjir stjórnmálamenn leggja hart að Arion-mönnum að veita Jóni Ásgeiri Jóhannessyni sérstaka og óeðlilega fyrirgreiðslu í sambandi við uppgjör á eignum og skuldum hlutafélagsins 1998 (sem á Haga og með því Bónus og Hagkaup), þá ráðlegg ég þeim því sjálfra sín vegna að geta framvísað um það skriflegum gögnum síðar meir. Ég hef enga trú á því, að Arion-menn afskrifi af sjálfsdáðum fimmtíu milljarða skuldir Jóns Ásgeirs gegn því, að hann leggi (annaðhvort sjálfur eða undir dulnefni, eins og hann hefur oft tíðkað) fram nokkra milljarða upp í skuldir sínar. Það væri í fullkominni mótsögn við skráðar vinnureglur bankans um, að skuldir séu aðeins afskrifaðar hjá þeim, sem njóta trausts. Það væri raunar líka í fullkominni mótsögn við orð núverandi valdsmanna, sem brugðust ókvæða við tilboði Björgólfsfeðga fyrr á árinu um að greiða helming skulda sinna gegn því að fá afganginn afskrifaðan. Þetta væri áreiðanlega siðferðisbrot og líklega lögbrot. Sú ákvörðun, sem Arion-menn standa frammi fyrir, er ekki aðeins viðskiptalegs eðlis. Þar reynir líka á það, hvort allir séu jafnir fyrir lögum í þessu landi. Auðvitað á bankinn að afgreiða þetta mál eins og Glitnir leysti mál Árvakurs: Taka félagið af fyrri eigendum og bjóða það út, jafnvel í nokkrum hlutum.

Skattakenningar Jóhönnu Sigurðardóttur

Jóhanna Sigurðardóttir fór mikinn um skattamál á flokksstjórnarfundi Samfylkingarinnar í Keflavík í dag. Hún sagði, að sú skattastefna, sem ríkisstjórnir Davíðs Oddssonar og Halldórs Ásgrímssonar fylgdu, hefði verið „brjálæðisleg“. Skattbyrði tekjulægstu hópanna hefði þyngst, en hinir ríku orðið ríkari. Vert er að hafa í huga, hvers vegna Jóhanna gat sagt, að skattbyrði hinna tekjulægstu hefði þyngst. Það var vegna þess, að árin 1995–2004 hækkuðu tekjur margra úr þessum hópi svo mikið, að þeir tóku að geta greitt skatta, en áður voru tekjur þeirra svo lágar, að þeir lentu undir skattleysismörkum. Var þetta ekki æskilegt? Við sjáum best, hversu heimskulegt skattatal Jóhönnu var, með því að skoða, hvað gerist, ef fyrirtæki hættir að tapa og tekur að græða. Á meðan það tapaði fé, greiddi það auðvitað engan tekjuskatt. Um leið og það tekur að græða, verður það um leið að greiða tekjuskatt. Skattbyrði þess hefur vissulega þyngst. En er það ekki æskilegt?

Þegar tölur um tekjuþróun á Íslandi 1995–2004 eru skoðaðar, sést, að tekjur hinna tekjulægstu hækkuðu örar en í grannríkjunum að Noregi með allan sinn olíuauð undanskildum. Þær hækkuðu til dæmis tvisvar sinnum meira á Íslandi en var meðaltalið í ríkjum OECD. Hitt er annað mál, að tekjur tekjuhæsta hópsins hækkuðu enn örar þetta tímabil. En hvort eigum við að hafa áhyggjur af hinum fátæku eða hinum ríku? Auðvitað hinum fátæku. Það kerfi er gott, þar sem tekjur þeirra og tækifæri aukast. Þetta hefði sá heimspekingur getað sagt Jóhönnu, sem flokkssystkini hennar hafa hampað hvað mest síðustu árin, Bandaríkjamaðurinn John Rawls. Aðalatriðið er ekki að gera hina ríku fátækari, heldur að gera hina fátæku ríkari. Það tókst árin 1995–2004. Auðvitað fór allt úrskeiðis 2004–2008, meðal annars í þeirri ríkisstjórn, sem Jóhanna sat í frá vorinu 2007, en sem ráðherra gerði hún ekkert til að afstýra þeim ósköpum, sem dundu yfir þjóðina, og daufheyrðist við þrálátum viðvörunum úr Seðlabankanum. Nú situr Jóhanna í ríkisstjórn, sem hefur það eina markmið að gera hina ríku fátækari, jafnvel þótt það hafi í för með sér, að hinir fátæku verði líka fátækari.

Af íslensku leiðinni á hina sænsku?

Árin 1991–2004 tókst Íslendingum að marka sérstaka stefnu, fara íslensku leiðina, sem fólst í hóflegum sköttum, víðtæku atvinnufrelsi og rausnarlegum bótum til þeirra, sem minnst mættu sín. Þessi leið var ekki sænsk, því að hún fól ekki í sér, að til yrði risastórt og kostnaðarsamt millifærslubákn með kæfandi faðmlag. Og hún var ekki bandarísk, því að lítilmagnanum var sinnt, en hann ekki skilinn eftir úti á berangri. Ýmislegt fór hins vegar úrskeiðis árin 2004–2008 vegna veikrar stjórnmálaforystu, ógagnrýnna fjölmiðla, daufra dómstóla, óvirðulegs forsetaembættis og ósvífinna fjármálafursta, en það er annað mál.

Nú á hins vegar að hverfa af hinni íslensku leið á hina sænsku, eins og núverandi valdhafar eru ófeimnir við að segja. Það er þess vegna vert að rifja upp, að Svíar hafa dregist aftur úr Bandaríkjamönnum síðustu áratugi. Árið 1964 voru meðaltekjur Svía (verg landsframleiðsla á mann) um 90% af meðaltekjum Bandaríkjamanna. Fjörutíu árum síðar var hlutfallið komið niður í 75%. Sama gerist, ef við förum að dæmi Svía. Þá drögumst við aftur úr. Þá verður Ísland í Evrópu eins og Nýfundnaland er í Kanada: Lifandi byggðasafn. Sænski hagfræðingurinn Fredrik Bergström, sem komið hefur hingað til lands og haldið fyrirlestra, gerir fróðlegan samanburð á ríkjum Bandaríkjanna og einstökum ríkjum Evrópusambandsins (sem nú eru orðin 27 talsins, en voru lengi 15). Samkvæmt þeim samanburði myndi Svíþjóð vera eitt fátækasta ríkið í Bandaríkjunum, ef það tæki upp á því að gerast þar 51. ríkið. Íbúarnir hefðu svipaðar meðaltekjur og í Mississippi og Arkansas!

Við eigum vitanlega hvorki að apa eftir Svíum né Bandaríkjamönnum, heldur vera áfram Íslendingar og fara íslensku leiðina, sem sameinar frelsi og afkomuöryggi. Það eru miklar óheillakrákur, sem reyna að hrekja okkur af þeirri leið.