Stalín er hér enn

Forystumenn verkalýðsfélagsins Eflingar, Sólveig Jónsdóttir og Viðar Þorsteinsson, virðast vilja færa starfsemi þess langt aftur á síðustu öld, þegar sumir trúðu því, að kjarabætur fengjust með kjarabaráttu frekar en vexti atvinnulífsins: því fleiri verkföll, því betra. Afleiðingin á Íslandi var víxlhækkun kaupgjalds og verðlags, þrálát verðbólga, en óveruleg aukning kaupmáttar. Þau Sólveig og Viðar kunna að vera lifandi dæmi þeirra ummæla Hegels, að menn læri aldrei neitt af sögunni.

Rifjast nú upp, þegar Þjóðleikhúsið sýndi árið 1977 leikritið Stalín er ekki hér eftir Véstein Lúðvíksson. Aðalsöguhetjan er gamall sósíalisti, sem vill ekki viðurkenna, að stalínisminn hafi brugðist. Þegar fjölskyldan flytur í nýja íbúð, heimtar kona hans, að hann selji bækur sínar um sósíalisma. „Við verðum að fara að gera hreint,“ segir hún.

Ef til vill var þó ekki við öðru að búast af þeim Sólveigu og Viðari. Sólveig er dóttir Jóns Múla Árnasonar, sem var einn dyggasti stalínisti á Íslandi. Hann var lengi á framfæri Kristins E. Andréssonar, sem tók við mestöllu Rússagullinu á Íslandi, eins og skjöl fundust um í Moskvu eftir hrun Ráðstjórnarríkjanna. Þegar Steinn Steinarr og Agnar Þórðarson gagnrýndu stjórnarfar í Rússlandi eftir för þangað 1956, vék Jón Múli sér að þeim í Austurstræti og spurði: „Því voruð þið að kjafta frá?“

Viðar er sonarsonur Vilhjálms Þorsteinssonar, sem var líka stalínisti og stjórnaði lengi verkfallsaðgerðum Dagsbrúnar. Það gerði hann til dæmis í verkfalli 1961, þegar Dagsbrún fékk fimm þúsund sterlingspunda framlag frá Kremlverjum í verkfallssjóð sinn.

Fordómar úr æsku geta lifað lengi.

(Fróðleiksmoli úr Morgunblaðinu 25. júlí 2020.)