5.5.2018 | 09:24
Fyrirlitning á smáþjóðum
Skömmu eftir að Ráðstjórnarríkin liðuðust í sundur 1991, skrifaði ég skattstjóra bréf og mæltist til að fá að afskrifa öll rit í minni eigu eftir og um þá Karl Marx og Friedrich Engels. Þau væru orðin verðlaus. Enginn tæki lengur marxisma alvarlega. Skattstjóri synjaði beiðni minni. Nú sé ég, að hann hafði rétt fyrir sér. Árið 2007 gaf Hið íslenska bókmenntafélag út aftur Kommúnistaávarpið eftir þá Marx og Engels. Lofsamlegur inngangur stalínistans Sverris Kristjánssonar var endurprentaður athugasemdalaust. Ekki vottaði heldur fyrir gagnrýni á hugmyndir höfundanna í formála Páls Björnssonar sagnfræðings.
Söguleg greining Marx og Engels var stórgölluð, og spár þeirra rættust hvergi. En það fór bersýnilega líka fram hjá Páli Björnssyni, að fáir heimspekingar hafa gert eins lítið úr Íslendingum og þeir Marx og Engels. Töldu þeir, eins og ég hef rakið hér, Íslendinga vera frumstæða smáþjóð, sem sypi lýsi, hefðist við í jarðhúsum og fengi ekki lifað án fiskibrælu. Það er síðan kunnara en frá þurfi að segja, að dyggir lærisveinar Marx og Engels réðu lengi hálfum heiminum og ollu dauða eitt hundrað milljóna manna samkvæmt Svartbók kommúnismans. Ekki var á þetta minnst heldur í hinni nýju útgáfu.
Fyrirlitning Marx og Engels á smáþjóðum og ofbeldishugarfar þeirra leynir sér ekki. Í grein um Ungverjaland í Nýja Rínarblaðinu 13. janúar 1849 segir Engels til dæmis Hegel hafa rétt fyrir sér um, að sumar smá- og jaðarþjóðir séu ekkert annað en botnfall (Volkerabfälle). Nefnir Engels sérstaklega Kelta í Skotlandi, Bretóna í Frakklandi, Baska á Spáni og suður-slavneskar þjóðir.Í næstu heimsstyrjöld munu ekki aðeins afturhaldsstéttir og konungsættir hverfa af yfirborði jarðar, heldur líka afturhaldsþjóðir í heild sinni. Og það eru framfarir. Í grein í sama blaði 7. nóvember 1848 um átök í Vín segir Marx fólk óðum vera að sannfærast um, að aðeins dugi eitt ráð til að stytta blóðugar fæðingarhríðir nýs skipulags, ógnarstjórn byltingarinnar (revolutionäre[r] Terrorismus).
Svo sannarlega ber að taka marxisma alvarlega.
(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 6. ágúst 2016.)
5.5.2018 | 09:08
Marx 200 ára
Það sýnir yfirborðslega söguþekkingu og grunnan heimspekilegan skilning, ef tvö hundruð ára afmælis Karls Marx í dag, 5. maí 2018, er minnst án þess að víkja að þeirri sérstöðu hans á meðal heimspekinga, að reynt var að framkvæma kenningar hans um alræði öreiganna og afnám einkaeignarréttar í hálfum heiminum með hræðilegum afleiðingum: Rösklega hundrað milljón manns týndu lífi vegna kommúnismans. Önnur hundruð milljóna kynntust aðeins eymd og kúgun.
Spurningin er auðvitað, hvort þessi ósköp megi rekja beint til kenninga Marx. Svarið er játandi. Þótt kommúnisminn tæki á sig ólíkar myndir í ólíkum löndum, svo sem Júgóslavíu, Kúbu og Kambódíu, og undir stjórn ólíkra manna, til dæmis Stalíns, Maós og Kadars, fól alræði öreiganna alls staðar í sér einsflokksríki með leynilögreglu, ritskoðun og handtökum og aftökum stjórnmálaandstæðinga. Afnám einkaeignarréttar hafði síðan þær afleiðingar, að menn urðu varnarlausir gagnvart ríkinu, enda háðir því um alla sína afkomu.
Marx lagði fyrir lærisveina sína að umskapa skipulagið. En með tilraunum til þess myndast stórkostlegt vald, sem lendir fyrr eða síðar í höndum hinna óprúttnustu. Ég hef ekkert á móti kommúnisma, sem menn stunda fyrir sjálfa sig, til dæmis á samyrkjubúum í Ísrael. En marxistar vildu líka stunda kommúnisma fyrir aðra. Þeir reyndu að neyða alla aðra inn í skipulag, þar sem einkaeignarréttur hefði verið afnuminn og menn ættu allt saman. Slíkt skipulag er dæmt til að falla, því að þar geta menn ekki notað sérþekkingu sína og sérhæfileika að neinu gagni og hafa fá sem engin tækifæri til framtaks.
Ég hef áður vakið athygli á lítilsvirðingarorðum Marx og fjárhagslegs bakhjarls hans, Friedrichs Engels, um Íslendinga og aðrar smáþjóðir. Mikið hatur býr í marxismanum. Snýst hann ekki um andúð á efnafólki frekar en samúð með lítilmagnanum?
(Fróðleiksmoli í Morgunblaðinu 5. maí 2018.)
Stjórnmál og samfélag | Breytt s.d. kl. 09:12 | Slóð | Facebook