Aðstoðarmaður gegnir ekki upplýsingaskyldu

Erlendir fjölmiðlar hafa flutt miklu fleiri og rækilegri fréttir af Himalajajöklahneykslinu svonefnda en íslenskir, þótt forseti Íslands og aðstoðarmaður utanríkisráðherra séu báðir flæktir í það: Spá í nýjustu skýrslu Loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna um, að jöklar í Himalajafjöllum myndu hverfa fyrir 2035, reyndist ekki á vísindalegum rökum reist.

 

Þessa spá hafði núverandi aðstoðarmaður utanríkisráðherra, Kristján Guy Burgess, sem þá rak fyrirtækið Global Center, hins vegar hagnýtt sér með fulltingi forsetaembættisins og formanns Loftslagsnefndarinnar til að útvega röskra 60 milljón króna styrk til rannsókna á málinu frá Carnegie-stofnuninni, og skyldi sá styrkur renna til fyrirtækisins TERI, sem formaður Loftslagsnefndarinnar rak.

Vefmiðillinn Eyjan.is beindi fimm spurningum til Kristjáns Guys Burgess um þetta í tölvupósti, eftir að ekki hafði tekist að ná í hann í síma:

1. Hver nákvæmlega er/var aðkoma Global Center að málefnum TERI? Talað er um að fé hafi farið milli aðila með milligöngu GC. Hversu margir aðilar styrktu eða sendu eða hyggjast senda TERI fé gegnum stofnun þína? Hver er/var heildarupphæðin og hver er/var hlutur GC af þeim upphæðum?
2. Sá Global Center um að afla þessara fjármuna fyrir hönd TERI? Með hvaða hætti þá?
3. Hvaða sérfræðiþekkingu býr Global Center yfir vegna fjármálaþjónustu annars vegar og loftslagsmála hins vegar?
4. Vitað er að mörg viðskiptasambönd Global Center urðu til fyrir tilstilli forseta Íslands. Kom hann að þessu ákveðna máli og þá með hvaða hætti?
5. Hefur þú í embætti aðstoðarmanns utanríkisráðherra nýtt þér þá stöðu til að koma stofnun þinni á framfæri erlendis?

Kristján Guy svaraði þessum spurningum ekki í tölvuskeyti, heldur sagði þar aðeins: „Ég hef ekki komið að þessu alþjóðlega vísindaverkefni frá því ég varð aðstoðarmaður ráðherra fyrir ári [í febrúar 2009]. Styrkfénu er óráðstafað og er enn varðveitt hjá Carnegie-stofnuninni. Ekkert hefur verið greitt til Teri.“

Hvers vegna svaraði Kristján Guy ekki spurningunum? Hefur hann eitthvað að fela? Hvílir ekki á honum eðlileg upplýsingaskylda? Var það ekki yfirlýst stefna þessarar ríkisstjórnar að auka gagnsæi?

Hverjir eru bankaræningjarnir?

Eins og allir vita, harðnaði hin alþjóðlega lánsfjárkreppa um allan helming eftir þrot Lehman Brothers um miðjan september 2008. Bankar um allan heim sögðu upp lánalínum. Í lok mánaðarins sneri Glitnir, sem var að miklu leyti í eigu Jóns Ásgeirs Jóhannessonar, sér til Seðlabankans og bað um stórt lán, þar sem hann gæti ella ekki staðið við skuldbindingar sínar erlendis. Þess í stað var ákveðið að setja mikið fé inn í bankann, svo að ríkið yrði þar aðaleigandi, en um leið yrði hlutur annarra eigenda skrifaður verulega niður.

Jón Ásgeir Jóhannesson fór hamförum. Hann kallaði viðskiptaráðherrann, Björgvin G. Sigurðsson, á sinn fund nóttina eftir þennan gjörning og lét þá að sögn öllum illum látum. (Furðulegt er, að viðskiptaráðherrann skyldi láta kalla sig á slíkan fund, en það er önnur saga.) Jón Ásgeir sagði síðan í viðtali við Fréttablaðið 30. september: „Þetta er stærsta bankarán Íslandssögunnar.“

Um þær mundir var Jón Ásgeir stærsti skuldunautur íslensku bankanna. Alls skuldaði hann þeim um eitt þúsund milljarða! Ef spurt er, hvert innlagnir á Icesave-reikninga Landsbankans í Bretlandi hafi runnið, þá er eitt svarið áreiðanlega: Til Jóns Ásgeirs, ekki aðeins í lystisnekkju hans, einkaþotu og skrauthýsi eða dýrlegar veislur, heldur líka ýmsar glannalegar fjárfestingar. En ólíkt sumum öðrum auðjöfrum var Jón Ásgeir ekki í neinum persónulegum ábyrgðum að eigin sögn!

Nú er einnig komið í ljós, að sömu dagana og Seðlabankinn reyndi að bjarga Glitni frá falli,  mokaði Jón Ásgeir fé úr þessum sama banka í viðskiptafélaga sinn, Pálma Haraldsson í Fons, væntanlega tugum milljarða króna. Jafnframt lagði Pálmi einn milljarð króna inn á einkareikning Jóns Ásgeirs. Skiptastjórar þrotabúa Glitnis og Fons reyna nú að endurheimta eitthvað af þessu fé.

Er nema von, að venjulegt fólk klóri sér í kollinum og spyrji, hverjir hinir raunverulegu bankaræningjar séu? Enn fremur hljóta fleiri en ég að furða sig á því, að Jón Ásgeir skuli halda fjölmiðlum sínum (með dyggilegri aðstoð bankanna) og að Arion banki skuli velta því fyrir sér í alvöru að afhenda honum Haga og afskrifa tugmilljarða skuldir hans.

(Myndirnar eru af lystisnekkju Jóns Ásgeirs og einkaþotu, sem báðar eru kirfilega merktar 101, og úr skrauthýsi hans í New York.)

Höfðu þingmenn ónógar upplýsingar?

Það er miður, að skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis á bankahruninu skuli hafa tafist, þótt ég viti það sem gamalreyndur bókarhöfundur, að til þess geta verið skiljanlegar ástæður: Stundum reynist verkefnið, sem menn taka að sér, miklu viðameira og þá um leið tímafrekara en gert hafði verið ráð fyrir.

Það er einmitt mikilvægt, að skýrsluhöfundar vinni starf sitt samviskusamlega, en ekki í neinu óðagoti. Þeir eru að skrifa fyrir söguna, ekki fjölmiðla morgundagsins. Þeir þurfa líka að gæta í senn hagsmuna almennings og réttinda einstaklinga.

Þótt mælt hafi verið fyrir um það í lögum, að rannsóknarnefndin skilaði skýrslu sinni 1. desember síðastliðinn, telst vart lagabrot, að nefndin hafi frestað því að ljúka henni. Sú dagsetning hlýtur að hafa verið viðmiðun, enda hefur nefndin í tvígang frestað skilunum. Henni er vitaskuld ekki skylt umfram getu.

Hitt er annað mál, að ákvæði stjórnarskrárinnar íslensku um það, hvað gera skuli, synji forseti lagafrumvarpi staðfestingar, eru skýr. Eftir það skal „svo fljótt sem auðið er“ bera synjunina undir þjóðina í almennri atkvæðagreiðslu.

Forseti synjaði frumvarpi um Icesave-samningana staðfestingar. Nú segir Steingrímur J. Sigfússon, að fresta verði þjóðaratkvæðagreiðslunni, þangað til skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis hefur verið kynnt, en ekki er von á henni fyrr en í marsbyrjun, um sama leyti og þjóðaratkvæðagreiðslan á að fara fram.

Þetta er sami maðurinn og taldi lífsnauðsynlegt að keyra Icesave-samningana í gegnum þingið. Hvers vegna þurfti að flýta sér þá, en nú liggur skyndilega ekkert á? Og það, sem meira er: Er Steingrímur að segja, að þingmenn hafi haft ónógar upplýsingar, þegar þeir afgreiddu frumvarpið?

Enn eitt vísindahneykslið

Allir skynsamir menn eru hlynntir umhverfisvernd. Þeir eru andvígir mengun, útrýmingu sjaldgæfra dýrategunda, sóun náttúruauðlinda og umhverfisspjöllum í óbyggðum. Þetta er hins vegar ekki hið sama og að trúa hverri einustu hrakspá, sem fram er sett í nafni umhverfisverndar.

Tvö dæmi um slíkar spár eru úr frægum bókum, sem báðar hafa komið út á íslensku, Raddir vorsins þagna frá 1962 eftir Rachel Carson og Endimörk vaxtarins frá 1972 eftir ýmsa höfunda. Fyrir orð Carsons var skordýraeitrið DDT víða bannað með þeim afleiðingum, að mýrarkalda (malaría) komst aftur á kreik og olli dauða fjölda fólks. Rannsóknir leiddu hins vegar í ljós, að DDT var nær hættulaust mönnum og alls ekki eins skaðlegt fuglum og Carson hafði haldið fram. Höfundar Endimarka vaxtarins fullyrtu, að um og eftir aldamótin 2000 yrði hörgull á mörgum efnum, til dæmis jarðolíu, kopar og áli. Nóg er enn til af þessum efnum.

Miklu nýrra dæmi var, þegar Boris nokkur Worm spáði í tímaritinu Science haustið 2006, að fiskistofnar heims hryndu innan fjörutíu ára. Þegar Jóhann Sigurjónsson, forstöðumaður Hafrannsóknastofnunar, taldi þetta orðum aukið, sætti hann ákúrum í íslenskum blöðum. En fyrir slysni sendi Boris Worm fréttamanni tölvuskeyti, þar sem sást, að þessi spá var auglýsingabrella.

Ég vakti fyrir skömmu athygli á öðru dæmi. Í skýrslu Loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna, IPCC, frá 2007 sagði, að jöklar í Himalajafjöllum kynnu að vera horfnir fyrir árið 2035 vegna hlýnunar jarðar af mannavöldum. Nú er komið fram, að þessi spá studdist ekki við neinar vísindalegar rannsóknir, heldur var aðeins getgáta, sem birtist í New Science átta árum áður, 1999.

Mánudaginn 25. janúar 2010 var í Wall Street Journal frétt um enn eina brelluna í nafni umhverfisverndar. Í áðurnefndri skýrslu Loftslagsnefndarinnar frá 2007 segir, að vegna hlýnunar jarðar af mannavöldum muni margvíslegar náttúruhamfarir, svo sem fellibylir og steypiregn, færast í aukana. Vitnað var til rannsóknar „Muir-Wood et. al, 2006“.

Þegar skýrsla Loftslagsnefndarinnar kom út, var ritgerð þessi óbirt og hafði ekki einu sinni verið ritrýnd. Og þegar sjálf ritgerðin kom loks á prent árið 2008 í bókinni Climate Extremes and Society, kváðust höfundar ekki hafa nægileg gögn í höndunum til að geta sagt með neinni vissu, að skýr tengsl væru á milli hlýnunar jarðar og náttúruhamfara eins og fellibylja og steypiregns. 

Engu að síður hefur formaður Loftslagsnefndarinnar, dr. Rajendra Pachauri, margoft vitnað til þessarar spár. Er fleira í skýrslu nefndarinnar jafnhæpið?

Vinnubrögð Jóhanns Haukssonar

Jóhann Hauksson, starfsmaður Baugsfeðga og Hreins Loftssonar á DV, hefur skrifað margt um mig og fæst lofsamlegt. Hefur hann eins og Jóhannes kærari, einn vinnuveitandi hans, beint spjótum sínum að vinnustað mínum, Háskóla Íslands, eins og þessi færsla hans sýnir. Nú hefur einn samkennari minn, dr. Gunnar Helgi Kristinsson, prófessor í stjórnmálafræði, hrakið þessa færslu Jóhanns í eftirfarandi bréfi til hans, sem birt var á dv.is:

Heill og sæll,

Vegna bloggs sem þú hefur skrifað um ráðningu Ástu Möller að Stofnun stjórnmálafræða og stjórnmála á vef DV langar mig til að gera nokkrar athugasemdir, sem þú mátt gjarnan birta sem viðhengi við bloggið.

1. Í greininni gefur þú þér að ráðning Ástu sé á einhvern hátt ámælisverð án þess að gera minnstu tilraun til að sýna fram á að svo sé. Ég sendi eftirfarandi út á háskólavefinn eftir að tveir af kennurum skólans höfðu tjáð sig um ráðninguna þar:

Athygli mín hefur verið vakin á umræðum á hi-starf sem leiddu m.a. til blaðaskrifa þann 20. jan. 2010 út af ráðningu nýs forstöðumanns Stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála. Starfið var auglýst með venjubundnum hætti og auk þess í Fréttablaðinu.  Í auglýsingu var gerð lágmarks krafa um meistarapróf í stjórnmálafræði eða tengdum greinum (s.s. stjórnsýslufræðum eða alþjóðasamskiptum). Umsækjendur sem uppfylltu skilyrði auglýsingarinnar voru teknir í viðtöl og að þeim loknum lagði undirritaður fram tillögu að ráðningu við stjórn stofnunarinnar, sem samþykkti tillöguna. Rétt er að taka fram að starfið er ekki akademískt starf og krefst hvorki doktorsgráðu né formlegs hæfnisdóms. Pólitískar skoðanir umsækjenda höfðu ekki áhrif á ráðninguna enda er óheimilt að líta til slíkra þátta við ráðningu. Það er mín skoðun að vel hafi tekist til við ráðninguna. Ég vona að nýr  forstöðumaður njóti þeirra réttinda, eins og forveri hans í starfi, Margrét S. Björnsdóttir, sem hefur meistarapróf eins og Ásta Möller og hefur staðið sig afburða vel, að vera  dæmdur af verkum sínum en ekki einkaskoðunum. 

Ekki hafa orðið frekari umræður um málið á vefnum.

Ákvörðun um að ráða ekki í starfið (eins og þú stingur upp á) hefði í raun jafngilt því að leggja stofnunina niður því forstöðumaðurinn er eini starfsmaður hennar og stofnunin er rekin fyrir sjálfsaflafé. Enginn umsækjenda hefur gert athugasemdir við ráðninguna.

2. Í greininni er gefið í skyn að óvenjulegt sé eða jafnvel hæpið að meðlimir stjórnmálaflokka kenni við stjórnmálafræðideild eða sinni þar rannsóknum. Þú veist auðvitað að svo er ekki. Ég get nefnt fólk eins og Ólaf Ragnar Grímsson, Svan Kristjánsson, Margréti S. Björnsdóttur, Baldur Þórhallsson, Silju Báru Ómarsdóttur – en miklu fleiri af kennurum deildarinnar hafa verið meðlimir stjórnmálaflokka en þessir (án þess að ég hafi reynt að grennslast neitt sérstaklega fyrir um slíkt).

3. Í greininni segir að heimildir séu fyrir því að Hannes Hólmsteinn Gissurarson hafi haft milligöngu um mjög stóran styrk frá Landsbanka Íslands (þú nefnir nokkra tugi milljóna) til rannsóknarverkefnis um íbúalýðræði og félagsauð árið 2007. Heimildir þínar eru greinilega ekki traustar. Umrætt verkefni fékk einnar milljón króna styrk frá Landsbankanum árið 2008 og loforð um tvær til viðbótar 2009-2010 sem aldrei voru greiddar út. Um þetta hafði Margrét S. Björnsdóttir ein milligöngu. Hins vegar hefur verkefnið verið styrkt af Sambandi íslenskra sveitarfélaga (um þrjár milljónir) og fengið háa styrki frá Rannís og Rannsóknasjóði HÍ.

4. Þú leggur síðan út af þessari ímynduðu tengingu Hannesar við styrkveitinguna þannig að til endurgjalds hafi Hannes fengið að kenna skyldunámskeið við deildina. Vegna þess að Hannes kom hvergi nálægt styrkveitingunni gengur þessi tenging ekki upp. Hannes hefur stundum kennt skyldunámskeið hjá okkur og skylda deildarinnar er að nýta starfskrafta hans eins og hægt er. Þú virðist halda að hann hafi aldrei kennt skyldunámskeið fyrir 2007 en það er rangt. Skyldunámskeiðið sem hann kennir nefnist Stjórnmálaheimspeki og fjallar ekki um framtíð kapítalismans og hrunið.

5. Undir lok greinarinnar virðist þú gefa þér að verkefni Stofnunar stjórnsýslufræða og stjórnmála séu einkum þau að rannsaka spillingu í íslenskri stjórnsýslu. Stofnunin sem slík stuðlar fyrst og fremst að því að styðja við rannsóknir þeirra fræðimanna sem starfa við stjórnmálafræðideild, mínar þar á meðal. Ég veit ekki til að nokkur annar hafi reynt að rannsaka spillingu á Íslandi jafn mikið og ég hef gert og ég er núna m.a. þátttakandi í alþjóðlegu rannsóknarverkefni um pólitískar stöðuveitingar. Ég fæ ekki séð hvernig ráðning forstöðumannsins hefur minnstu áhrif á mínar niðurstöður né annarra þeirra sem stunda rannsóknir við deildina.

6. Vegna niðurlags greinarinnar þar sem þú segir að það læðist að þér „óþægilegur grunur um að innan HÍ hafi kunningjaveldið og frændhyglin skotið rótum eins og svo víða í okkar litla hrunda og siðspillta klíkuþjóðfélagi“ langar mig til að taka það alveg sérstaklega fram að ég er hvorki frændi né kunningi nokkurs af því fólki sem þú hefur fyrir aðalgerendur í grein þinni (Björgólfs Guðmundssonar, Kjartans Gunnarssonar, Ástu Möller). Hannes þekki ég hins vegar í gegnum starf mitt.

Það voru mér mikil vonbrigði að lesa þessa grein því ég hef yfirleitt haldið að þú stundaðir vandaðri vinnubrögð en þetta. Það er varla hægt að lesa greinina öðru vísi en sem persónulega árás á mig – því tengingin á milli þeirra tveggja atriða sem mynda uppistöðu greinarinnar (stöðuveitingin og fjárstyrkurinn) hlýtur að byggja á mínum þætti. Þú hefur auðvitað fulla heimild til að ráðast að mér og ég kvarta ekki yfir því. Hins vegar finnst mér að ég eigi sanngjarna kröfu á að farið sé rétt með.

Kveðjur,

Gunnar Helgi Kristinsson

Þetta bréf Gunnars Helga skýrir sig sjálft. Jóhann Hauksson hefur orðið sér til skammar sem blaðamaður, þótt eflaust kunni vinnuveitendur hans vel að meta vinnubrögð hans.

Reynum dómstólaleiðina

Þegar þeir Sigurður Líndal prófessor og Jón Steinar Gunnlaugsson hæstaréttardómari eru sammála, eru tveir virtustu lögfræðingar landsins ekki aðeins sammála, heldur er líka fullvíst, að þeir láta ekki stjórnast af annarlegum ástæðum, eins og á því miður við um suma þá lögfræðimenntuðu álitsgjafa, sem eru á launum hjá vinstristjórninni í Icesave-málinu.

Með Icesave-samningunum við Breta og Hollendinga leggur vinstristjórnin stórkostlega skuldabagga á Íslendinga, án þess að fullreynt sé, að Íslendingum beri lagaleg skylda til að taka þá á sig. Hvar stendur í lögum og alþjóðasamningum, að ríkissjóður Íslands sé ábyrgur fyrir þeim skuldbindingum, sem Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta er um megn fjárhagslega að efna?

Hvað sem því líður, hafa margir frammámenn í Evrópu viðurkennt, að lög og alþjóðasamningar um hina sérstöku tryggingarsjóði innstæðueigenda í hverju landi voru ekki miðaðir við bankahrun, heldur aðeins erfiðleika einstakra banka. Í lánsfjárkreppunni kom í ljós kerfisgalli í samningnum um EES: Hið leyfilega rekstrarsvæði banka var miklu stærra en samtryggingarsvæði þeirra.

Í þriðja lagi hlýtur skylda að takmarkast af getu, eins og rómverskir lögspekingar bentu á forðum: Jafnvel þótt komist væri að þeirri niðurstöðu, að ríkissjóður Íslands væri að einhverju leyti ábyrgur fyrir þeim skuldbindingum, sem Tryggingarsjóði innstæðueigenda og fjárfesta væri um megn fjárhagslega að efna, eins ólíklegt og það er, yrði að semja um framhaldið í ljósi greiðslugetu Íslendinga. En það er gert eftir slíka niðurstöðu, ekki fyrir hana.

Í tímamótagrein sinni í Morgunblaðinu í dag benda Sigurður og Jón Steinar á, að það sé óháðra dómstóla með viðurkennda lögsögu að skera úr um vafaatriði í þessu máli. Telji breska eða hollenska ríkið sig eiga rökstuddar fjárkröfur á hendur íslenska ríkinu, þá eigi til dæmis að sækja þær fyrir íslenskum dómstólum, eins og aðrar slíkar fjárkröfur.

Þeir benda einnig á, að um leið ætti auðvitað að skera fyrir dómstólum úr um önnur atriði, ekki síst það, hvort Bretar hefðu mátt beita hryðjuverkalögum sínum til að stöðva starfsemi íslenskra banka í Bretlandi. Ég hef áður bent á það, að Bretar ollu miklu um hið stórkostlega tjón, sem varð, þegar íslensku bankarnir hrundu. Eiga þeir ekki að bera það tjón, sem þeir sjálfir ollu?

Ég tek undir áskorun Sigurðar og Jóns Steinars til alþingismanna um að breyta stefnu sinni. Íslendingar eru lítil þjóð. Stjórnlist slíkrar þjóðar er að þæfast við, afla sér bandamanna, sýna þolinmæði og þrautseigju, ekki að láta hart mæta hörðu, en aldrei heldur að gefast upp.

Áhrínsorð

Þegar ég horfi á Steingrím J. Sigfússon og Jóhönnu Sigurðardóttur, sem eiga að heita ráðamenn þjóðarinnar, en eru ráðalaus, detta mér í hug vísuorð, sem fleyg urðu forðum. Kunnur úrsmiður á Akureyri, Sigmundur Sigurðsson, orti sumarið 1924, en þá létu íslenskir kommúnistar undir forystu Einars Olgeirssonar fyrst í sér heyra á þeim slóðum:

Upp er skorið, engu sáð,
allt er í varga ginum.
Þeir, sem aldrei þekktu ráð,
þeir eiga að bjarga hinum.

(Vísan er stundum ranglega kennd Agli Jónassyni á Húsavík eða Friðrik Jónssyni pósti á Helgustöðum, en Páll J. Árdal feðrar hana í athugasemd í Degi haustið 1924.)

Þessi vísuorð hafa svo sannarlega orðið að áhrínsorðum.

Vefarinn litli frá Kasmír

Nú er hátt í öld frá því, að Halldór Kiljan Laxness gaf út fyrstu stóru skáldsögu sína, Vefarann mikla frá Kasmír. Fyrri hluta nafnsins sótti hann í leikrit eftir danska skáldið Ludvig Holberg, Den politiske kandestøber, sem þýtt hafði verið á íslensku sem Vefarinn með tólfkóngavitið. Leikrit Holbergs var um mann, sem lagði fyrir sig stjórnmál, en átti þangað ekkert erindi. Seinni hluta nafnsins á skáldsögu sinni sótti Laxness til Himalajafjalla, þar sem Kasmír er, en hugir margra í Unuhúsi, þar sem Laxness hafðist oft við, voru mjög bundnir við Himalajafjöll á þeirri tíð.

Stundum líkir veruleikinn eftir listinni. Nú eru komnir til sögunnar menn, sem leggja fyrir sig stjórnmál án þess að kunna það, og vilja helst hafast við í Himalajafjöllum. Einn þeirra er Kristján Guy Burgess, aðstoðarmaður utanríkisráðherra og náinn samstarfsmaður Dags B. Eggertssonar borgarfulltrúa. Áður en hann gekk inn í utanríkisráðuneytið með Össuri Skarphéðinssyni, var hann um skeið fréttastjóri DV, en rak síðan 2005–2008 svokallað Alþjóðaver, sem hét á ensku Global Center. Það önglaði saman verulegu fé fyrir ýmis verkefni, sem ekki hafa verið skilgreind nákvæmlega, frá þeim stofnunum, sem Samfylkingin hafði yfir að ráða, svo sem ráðuneytum iðnaðar og utanríkismála. Kristján Guy var einnig tengiliður íslenskra auðjöfra við forsetaembættið, eins og fram kemur í bók Guðjóns Friðrikssonar um forsetann, og hefur eflaust ekki veitt þá þjónustu ókeypis. 

Mest fé fékk þetta fyrirtæki Kristjáns Guys þó að sögn fyrir rannsóknarverkefni vegna bráðnunar jökla á Himalajasvæðinu, 500 þúsund Bandaríkjadali frá Carnegie-stofnuninni í New York. Naut Kristján Guy til þess aðstoðar forsetaembættisins íslenska og indverska verkfræðingsins dr. Rajendra Pachauri, sem er hvorki meira né minna en formaður Vísindanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsmál, IPCC, en þaðan er sótt sú niðurstaða, að heimurinn sé ekki aðeins að hlýna stórkostlega af mannavöldum, heldur að sú hlýnun muni valda mannkyni verulegum búsifjum, svo að vinna verði gegn henni. Hefur dr. Pachauri oft komið hingað til lands og átt samstarf við forseta Íslands.

Í fjórðu áfangaskýrslu Vísindanefndarinnar, sem kom út 2007, segir: „Glaciers in the Himalaya are receding faster than in any other part of the world and, if the present rate continues, the likelihood of them disappearing by the year 2035 and perhaps sooner is very high if the Earth keeps warming at the current rate.“ Þegar efast hefur verið um þessa spá, hefur dr. Pachauri brugðist hinn versti við og talað um „vúdú-vísindi“ og „afneitunarsinna“.

Nýlega kom hins vegar í ljós, að þessi spá í skýrslu IPCC var ekki á neinum vísindalegum rökum reist. Hún var rakin til greinar í hinu alþýðlega vísindablaði New Scientist árið 1999, og þar var hún sótt í stutt símaviðtal við lítt kunnan indverskan vísindamann, sem kastaði henni fram sem fullkominni getgátu, eins og hann hefur síðan viðurkennt. Hins vegar er talið, að dr. Pachauri og aðstoðarmenn hans hafi fyrir vikið fengið stórfé til stofnana sinna, hugsanlega meðal annars það, sem Kristján Guy Burgess útvegaði. Eru nöfn Háskóla Íslands og Ohio State University (þar sem Ólafur Ragnar Grímsson er heiðursdoktor og fullyrti í ræðu, að jöklar í Himalaja-fjöllum yrðu horfnir innan 20–30 ára) einnig nefnd í þessu sambandi.

Dr. Pachauri hefur valið sama kost og dr. Phil Jones, forstöðumaður loftslagsstofnunar Austur-Anglíuháskóla, eftir að upp komst í tölvupósti um hæpin vinnubrögð hans og annarra sérfræðinga þar, að neita að ræða málið opinberlega. Aðrir vísindamenn krefjast þess, að þessi spá um bráðnun jökla á Himalaja-svæðinu fyrir 2035 verði tekin út úr skýrslu Vísindanefndarinnar (þótt enginn efist um, að sums staðar hafa jöklar hopað talsvert vegna hlýnunar).

En mun Kristján Guy Burgess gera hreint fyrir sínum dyrum opinberlega? Eða er sannleikurinn sá eins og í öðru dönsku skáldverki, að vefararnir séu þrjótar og keisarinn ekki í neinum fötum?

Dr. Pachauri og Mr. Burgess

Nokkrir Íslendingar eru flæktir í eitthvert mesta furðumál síðustu missera, spána um bráðnun jökla í Himalaja-fjöllum.

Forsaga málsins er í fæstum orðum, að Vísindanefnd Sameinuðu þjóðanna um loftslagsmál, IPCC, birti fjórðu áfangaskýrslu sína árið 2007. Þar sagði, að væntanlega myndu jöklar í Himalaja-fjöllum vera horfnir fyrir 2035 vegna hlýnunar jarðar af mannavöldum.

Þegar grafist var nýlega fyrir um heimildina, reyndist hún aðeins vera símaviðtal í New Scientist 1999 við Indverjann dr. Syed Hasnain, en hann starfaði þá við Jawaharlal Nehru-háskólann í Nýju Delí. Spáin studdist ekki við neinar vísindalegar rannsóknir, og dr. Hasnain hefur síðar sagt, að um „getgátur“ sínar væri að ræða (speculative).

Þetta var ekki vitað árið 2007. Þá vakti spáin um bráðnun jökla í Himalaja-fjöllum í skýrslu IPCC mikla athygli, þótt ýmsir jöklafræðingar lýstu yfir efasemdum um hana. Hasnain fékk starf í stofnun, sem dr. Rajenda Pachauri, formaður IPCC, veitti forstöðu. Hún heitir The Energy and Resources Institute, TERI. Þetta var fyrir skömmu haft eftir dr. Pachauri:

„Scientific data assimilated by IPCC is very robust and it is universally acknowledged that glaciers are melting because of climate change. The Energy & Resources Institute (TERI) in its endeavor to facilitate the development of an effective policy framework and their strategic implementation for the adaptation and mitigation of climate change impacts on the local population is happy to collaborate with the University of Iceland, Ohio State University and the Carnegie Corporation of New York.“

Takið eftir, hvaða háskólar eru nefndir: Háskóli Íslands og Ohio State University. Með aðstoð forsetaembættisins mun Kristján Guy Burgess, sem nú er aðstoðarmaður utanríkisráðherra, en þá rak fyrirtækið Global Center, hafa útvegað 500 þúsund Bandaríkjadala styrk (60 milljónir króna á núverandi gengi) frá Carnegie-stofnuninni til rannsókna á bráðnun jökla á Himalajasvæðinu.

Í ræðu í Ohio State University í desember 2009 kvaðst Ólafur Ragnar Grímsson vera viss um, að jöklar í Himalaja-fjöllum myndu bráðna innan 20–30 ára vegna hlýnunar jarðar af mannavöldum.

Nokkrar spurningar vakna:

• Hver er hlutur Háskóla Íslands að þessu furðumáli?
• Hvað varð um 60 milljónirnar, sem setja átti í rannsóknir á þessu fyrirbæri?
• Hvað segja Kristján Guy Burgess og Ólafur Ragnar Grímsson um hinar nýju upplýsingar?

Aðstoðarmaður utanríkisráðherra flæktur í furðumál

Breska stórblaðið Sunday Times greindi frá því 17. janúar, að fréttir um öra bráðnun jökla á Himalaja-svæðinu styddust við hæpnari rök en áður hefur verið talið. Í skýrslu Vísindanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar, IPCC, fyrir tveimur árum sagði, að jöklar þar bráðnuðu svo hratt, að þeir yrðu sennilega horfnir árið 2035. Nú hefur þessi fullyrðing verið rakin til greinar í New Scientist 1999, átta árum áður en skýrslan var birt.

Einnig er komið í ljós, að greinin í New Scientist var sótt í stutt símaviðtal, sem ástralskur blaðamaður átti við lítt kunnan indverskan vísindamann að nafni Syed Hasnain, sem þá starfaði í Jawaharlal Nehru-háskólanum í Nýju Delí. Haisnan hefur síðan viðurkennt, að um fullkomnar getgátur var að ræða, en ekki niðurstöður neinnar vísindalegrar rannsóknar. Í ritgerðum, sem hann hefur sjálfur birt síðan, er ekki minnst á þessa hrakspá.

Prófessor Murari Lal, sem ritstýrði kaflanum um jökla í skýrslu IPCC, segist ætla að leggja til, að þessi spá verði felld út úr næstu útgáfu, reynist enginn fótur fyrir henni. Sjálfur er hann ekki jöklafræðingur. Sá, sem komst að því, að þessi fullyrðing í skýrslu IPCC styddist ekki við neinar vísindalegar rannsóknir, var kanadíski landfræðingurinn Graham Cogley. Hann kveður jökla vissulega vera að bráðna, og það sé áhyggjuefni, en hafa verði það, sem sannara reynist.

Einn þeirra, sem lagt hafa trúnað á spá Hasnains, er Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, sem sagðist í ræðu í Ohio State-háskóla í desember 2009 vera viss um, að jöklar í Himalaja-fjöllum yrðu að mestu bráðnaðir eftir 20–30 ár.

Vefurinn amx.is greinir einnig frá því, að aðstoðarmaður utanríkisráðherra, Kristján Guy Burgess, hafi rekið fyrirtækið Global Center, sem hafi fengið háa styrki frá alþjóðastofnunum eins og Carnegie Foundation með skírskotun til þessarar yfirvofandi bráðnunar jökla í Himalajafjöllum. Fróðlegt væri að heyra viðbrögð Kristjáns við þessari frétt Sunday Times. En sennilega telur Ríkisstjórnarútvarpið ekki í sínum verkahring að spyrja hann um málið.