Hamingjusöm og umburðarlynd

Síðustu misserin hafa tveir vinstri sinnaðir prófessorar, Stefán Ólafsson og Þorvaldur Gylfason, málað hér skrattann á vegginn. Stefán kvað ríkisstjórnina hafa aukið ójöfnuð hraðar en herforingjastjórn Pinochets í Chile. Þorvaldur líkti Davíð Oddssyni við Kim Il Sung í Norður-Kóreu. Þeir Stefán og Þorvaldur feta í fótspor Jóns Grunnvíkings, sem skrifaði snemma á átjándu öld, að Ísland mætti „raunar kallast einslags hrúgald af grjóti, með grasgeirum frá sjó upp eftir skorað“, og sagði síðan: „Landslýður óróasamur með óþokkamál og eyðir sjálfum sér; yfrið ósamþykkt og sundurlynt fólk, ágjarnt líka, óhreinlynt og illa geðjað. Þeir góðu menn eru miklu færri og fá engu ráðið.“

Líklega telja þeir Stefán og Þorvaldur sig til þeirra góðu manna, sem engu fái ráðið. En alþjóðlegar mælingar ganga þvert á áróður þessara tveggja Grunnvíkinga okkar daga. Samkvæmt víðtækri rannsókn hagstofu Evrópusambandsins, sem birtist í febrúarbyrjun 2007 og skoða má á heimasíðu Hagstofu Íslands, er fátækt (þegar hún er skilgreind við lágtekjumörk) einna minnst í heimi á Íslandi. Tekjuskipting er líka tiltölulega jöfn hér. Í Evrópu er hún aðeins jafnari í Slóveníu, Danmörku og Svíþjóð, en ójafnari í 27 löndum. Kjör fátæks fólks eru auðvitað samkvæmt skilgreiningu aldrei góð, en óhætt er að fullyrða, að þau eru óvíða skárri en á Íslandi.

Við erum líka til fyrirmyndar um það, að við sameinum vistvænan atvinnurekstur og arðsaman. Á sama tíma og útgerðarfyrirtæki í flestum öðrum löndum þurfa mikla opinbera styrki, er afkoma slíkra fyrirtækja bærileg hér. Kvótakerfið er ekki fullkomið, en það er skársta kerfið, sem fundist hefur til að takmarka aðgang að takmarkaðri auðlind. Meginkosturinn við það er, að útgerðarmenn hafa beina hagsmuni af því að nýta auðlindina skynsamlega. Á sama tíma og aðrar þjóðir brenna olíu og kolum til að hita upp hús og bræða ál og losa þannig stórkostlegt magn af koltvísýringi út í andrúmsloftið, öflum við hita og raforku með gufu- og vatnsaflsvirkjunum. Þannig leggjum við mikið af mörkum til að minnka mengun í heiminum.

Í alþjóðlegri mælingu, sem tveir hagfræðiprófessorar, annar í Ástralíu, hinn í Bandaríkjunum, gerðu árið 2005, kom enn fremur í ljós, að Íslendingar voru hamingjasamasta þjóð Vesturlanda. Hagfræðingarnir mældu ýmsa þætti, sem vanmetnir eru í hagtölum, svo sem lífslíkur, heilsufar og menntunarstig. Þessar niðurstöður um aðstæður eru svipaðar og komist hefur verið að í alþjóðlegum viðhorfskönnunum. Í víðtækum rannsóknum hollenska félagsfræðiprófessorsins Ruut Veenhoven hafa Íslendingar jafnan reynst vera ein hamingjasamasta þjóð í heimi. Í könnunum Félagsvísindastofnunar Háskóla Íslands og Gallups hafa fengist svipaðar niðurstöður. Breski sálfræðiprófessorinn Adrian White reyndi 2006 að vinna úr ýmsum könnunum annarra, og telur hann Íslendinga fjórðu hamingjusömustu þjóð í heimi.

Hvers vegna eru Íslendingar hamingjusamir? Í fyrsta lagi mælast fámennar þjóðir jafnan hamingjusamari en fjölmennar, meðal annars vegna þess að menn lenda þar sjaldnar utangarðs, fjölskyldu- og vinatengsl eru sterk. Í öðru lagi eru lífslíkur hér miklar og heilsufar gott. Þriðja ástæðan er, að hagsæld er mikil á Íslandi og tækifæri til að komast út úr fátækt mörg. „Því er stundum haldið fram, að kapítalismi geri fólk óhamingjusamt,“ segir White. „En þegar fólk er spurt, hvort það sé hamingjusamt, svarar það frekar játandi, ef það nýtur góðra lífskjara og aðgangs að heilsugæslu og skólagöngu.“ Hann bætir við, að ýmis áhyggjuefni vestrænna nútímamanna virðist blikna í samanburði við skortinn víða, til dæmis í Rússlandi, Kínaveldi og Indlandi, svo að ekki sé minnst á örsnauð Afríkulönd.   

Samkvæmt nýbirtri könnun Háskólans í Belfast eru Íslendingar líka í hópi umburðarlyndustu þjóða. Svíar voru einir umburðarlyndari gagnvart minnihutahópum, en fast á hæla okkar fylgja Danir og Kanadamenn. Þrátt fyrir nöldur þeirra Grunnvíkinga hefur aldrei verið betra að búa á Íslandi. Vonandi tekur fólk ekki mark á þeim, enda væri þá hætta á, að gamli þýski spádómurinn rættist: Ef skrattinn er málaður á vegginn, þá kemur hann.

Fréttablaðið 2. mars 2007