17.8.2015 | 15:47
Hugleiðing Baldurs Þórhallssonar
Baldur Þórhallsson birtir hugleiðingu um utanríkismál á Facebook síðu sinni. Ýmsar athugasemdir má gera við hana. Hér nefni ég fimm:
1. Það að vaxandi hópur áhrifamanna í Sjálfstæðisflokknum stærsta og áhrifamesta stjórnmálaflokki landsins krefjist þess að mörkuð verði ný utanríkisstefna verður að taka alvarlega því að Sjálfstæðisflokkurinn hefur markað utanríkisstefnu landsmanna allt frá lokum síðari heimsstyrjaldar. Hér talar ekki óhlutdrægur fræðimaður, heldur fyrrverandi varaþingmaður Samfylkingarinnar og talsmaður Evrópusambandsins. Sjálfstæðisflokkurinn hefur ekki breytt um stefnu. Hún er fólgin í vestrænu samstarfi. En vestrænt samstarf fer ekki fram innan Evrópusambandsins, heldur Atlantshafsbandalagsins. Engir ráðamenn Sjálfstæðisflokksins hafa reynt að breyta utanríkisstefnunni. Það er áróðursbrella Samfylkingarinnar og Evrópusambandssinna, sem hafa staðið höllum fæti, allt frá því að Grikklandsmálið kom til sögunnar. En Íslendingar eiga að einbeita sér að því að selja fisk.
2. Þessi framganga rússneskra ráðamanna er ein stærsta ógnin sem smærri ríki Evrópu hafa staðið frammi fyrir frá lokum síðari heimsstyrjaldar. Ég er sammála honum um þetta. En Evrópusambandið er pappírstígur, og við eigum ekki að flækja okkur inn í aðgerðir þess. Ef einhverjir geta mætt rússneskum ráðamönnum, þá eru það Bandaríkjamenn, sem bera Atlantshafsbandalagið uppi.
3. Íslensk stjórnvöld hafa allt frá því að við fengum stjórn utanríkismála í okkar hendur 1. desember 1918 lagt mesta áherslu á samvinnu við lýðræðisríki og alþjóðalög og hefðir sem styrkja sjálfstæði lítilla ríkja. Þetta var raunin bæði meðan að landið var ,,hlutlaust og eftir að það gerði herverndarsamning við Bandaríkin árið 1941. Þetta er rangt (og þá á ég ekki við málvilluna meðan að). Íslendingar fengu ekki forræði utanríkismála 1918 nema að takmörkuðu leyti. Danir fóru með utanríkismál í umboði Íslendinga allt til 1940. Ísland gat verið hlutlaust, af því að það var í skjóli breska flotans, eins og Jónas Jónsson frá Hriflu útskýrði þá best og skildi. Og Íslendingar lögðu mesta áherslu á að selja fisk, eins og ég hef rakið ýmis dæmi um.
4. Lítil ríki eiga mjög erfitt með að fá stór ríki til að fara að kröfum þeirra en geta í krafti ákvæða um sameiginlega ákvarðanatöku haft áhrif innan svæða- og alþjóðastofnana. Hann á væntanlega við Kýpur og Grikkland? Það hefur heldur betur komið í ljós síðustu misserin, hversu mikið tillit er tekið til þeirra í Evrópusambandinu.
5. Ísland varð sjálfstætt og gat stækkað landhelgina vegna þess að stærri ríki féllust á það - og alþjóðalög og hefðir styrktu kröfur Íslendinga. Þetta er rangt. Hefðir styrktu ekki kröfur Íslendinga (Bretar höfðu veitt hér frá 1412), en alþjóðalög voru að þróast í sömu átt og Íslendingar vildu. Og Íslendingar gátu stækkað landhelgina, af því að grannþjóðirnar vildu að lokum ekki beita okkur svo miklu valdi, að Ísland færi úr Atlantshafsbandalaginu. Bandaríkjamenn (og Norðmenn) neyddu Breta til að viðurkenna landhelgina. Það var hernaðarlegt mikilvægi Íslands, sem réð úrslitum (þótt við hefðum að lokum fengið 200 mílna landhelgi, en miklu síðar og ef til vill of seint).
17.8.2015 | 14:18
Engin stefnubreyting Sjálfstæðisflokksins
Margt er sagt af fullkominni fáfræði og barnaskap þessa dagana um utanríkismál. Það hefur alltaf verið stefna íslenskra stjórnvalda að selja fisk fremur en að reyna að bjarga heiminum, enda er hið síðarnefnda ekki á okkar færi.
- Árið 1922 beygðu Íslendingar sig fyrir Spánverjum, sem vildu ekki kaupa fisk af okkur, nema við felldum áfengisbannið úr gildi. Þetta var auðvitað skerðing á nýfengnu fullveldi.
- Íslendingar tóku ekki þátt í refsiaðgerðum gegn Ítölum vegna innrásar Mússólínis í Eþíópu, því að þeir vildu selja fisk til Ítalíu.
- Árið 1939 beygðu Íslendingar sig fyrir kröfum þýsku stjórnarinnar og bönnuðu bók eftir Wolfgang Langhoff um fangabúðir nasista í Þýskalandi, af því að þeir vildu ekki styggja voldugan viðskiptavin, heldur halda áfram að selja fisk til Þýskalands. (Hermann Jónasson lét gera bókina upptæka, en eftir hernám Breta var hún þegjandi og hljóðalaust sett á markað.)
- Eftir að Bretar settu löndunarbann á íslenskan fisk eftir útfærslu landhelginnar í fjórar mílur 1952, sneru Íslendingar (undir forystu Bjarna Benediktssonar utanríkisráðherra og Ólafs Thors sjávarútvegsráðherra) sér að Ráðstjórnarríkjunum, sem hófu mikil fiskkaup. Fór um 30% útflutningsins til þeirra um nokkurt skeið.
Eflaust hafa Íslendingar gengið of langt stundum í að vernda hagsmuni sína á kostnað hugsjóna, til dæmis þegar Hermann Jónasson bannaði útgáfu bókar Wolfgangs Langhoffs 1939. En það breytir því ekki, að skyldur okkar eru umfram allt við Íslendinga sjálfa. Við þurfum að komast af í hörðum heimi, og þar er ekkert sjálfgefið.
Síðan höfum við auðvitað skyldur við bandamenn okkar í Atlantshafsbandalaginu (og þeir við okkur). En við höfum engar sérstakar skyldur við Evrópusambandið af þeirri einföldu ástæðu, að við erum ekki í því og ætlum ekki í það.